Wikipedia

Ciento juorne

Cu ll'espressione Ciento juorne ('n franzese Cent-Jours) nce se referisce a nu periudo d'â storia 'e ll'Europa cumpreso nfra ô retuorno 'e Napulione Bonaparte a Parigge (20 'e màrzo 1815) da ll'asilio a ll'isula d'Elba e la restaurazzione d'â dinastia d'ê Burbone cu Luigi XVIII (8 luglio 1815). Chesto nomme, véne da nu descurzo d'ô Prefetto 'e Parigge, Gilbert Chabrol de Volvic, pe' presentà 'o bemmenuto ô Rre, 'ncapo a ll'8 luglio.

'O retuorno 'e Napoleone nce fuje tanno 'e naziune 'e ll'Europa staveno arricettanno 'a geugrafia d'ô cuntinente aropp'ê traverzìe gnenetate d'â rivuluzzione franzesa e da 'e uerre napulioneche, 'ncopp'ô nommalto Cungriesso 'e Vienna. 'O 13 'e marzo chesto dechiaraje "forasciuto" Napulione e 'o 25 r'ô mese Regno Aunito, Impero Russo e austriaco e Prussia furmajeno 'a Settima Cualizzione, c'ô quateno 'e llo scusà defenetivamente. Chesto fuje l'urtemo cunflitto d'ê uerre napulioneche, fenute c'â scunfitta 'e ll'imperatore d'ê francise a Waterloo 'int'ô 18 giùgno aroppo 'e tuzzate 'e Quatre-Bras e Ligny, cu 'a restaurazzione d'â munarchia e cu ll'asilio 'e Napulione 'ncoppa ll'isula 'e Sant'Elena, addò murette 'o 5 'e maggio 1821.

'O returono 'e ll'imperatore cagna

 
Napuliòne Bonaparte dint'a nu ritratto 'e Evert A. Duykinck

A frevaro e màrzo d'ô 1814, nfra 'e sciumme d'â Senna e d'â Marna, 'o Bonaparte pruvaje, mmàtula, a arrestà 'e fforze d'â Sesta cualizione trasute rint'ô territuorio franzese. Cu ll'impussibberetà 'e difennere Parigge o 'a curona, int'â reggia soja, Napulione nguadiaje Armand Augustin Louis de Caulaincourt – mmasciatore franzese 'n Russia - 'e neguzià cu ll'imperatore russo ll'abdecazzione soja a ffaore d'ô figlio e rre 'e Romma, Napulione II. 'O zar, nun s'appunette ma, apprennenno d'â deserzione 'e Marmont, 'ncapo a ll'avanguardia 'e ll'esercito franzese a Essonne, fuje mpustato pe n'abdecazzione senza cundezziune. Bonaparte fuje ubbrecato a accettà.

Se decerette accussì pe' n'asilio a l'isula d'Elba, lassanno a Napulione 'o titulo 'e d'imperatore e na rennita 'e ddoje meliune 'e franche c'â suvranità 'ncopp'â ll'isula, pettramente ll'imperatrice Maria Luisa deventaje duchessa 'e Parma, Piacenza e Guastalla.

Abbenché 'o rre pruvaje a resullevà ll'econumia e a preservà 'e deritte cevile r'ê francise, 'o populo remanette cuntrario a 'o Burbune, memmure d'ê malguvierne 'e primma d'â Revoluzzione. Pure nfra ll'esercito 'o malcuntento era gruosso, a causa d'â smubberitazzione furzata 'e tante surdate. Napulione, sapute 'ste ccose, 'o 26 'e frevaro sarpaje da ll'Elba assecuteiato da nu migliaro d'uommene, quattro cannune e da 'e ggenerale Antoine Drouot e Pierre Cambronne, iognenno 'int'ô 1º màrzo azzicco a Cannes. 'O generale André Masséna, a Marseglia, nfurmato 'e ll'accadenza, nun s'appunnette 'a trasuta d'ô viecchio imperatore 'int'ô territuorio franzese, faceletanno ll'avanzata d'ô Bonaparte. Chesto trasette a Grenoble e prusequette vierzo Parigge nfra 'o giubbilo d'â pupulazzione, ubbrecanno 'o 19 'e marzo Luigi XVIII a abbandunà 'a capitale.

'A settema cualizzione cagna

Napulione, tremmanno 'o scuntento d'ô populo, asetaje a cummannà na mubbelitazzione 'n massa. P'abbuscà nu poco 'e tiempo e pe' pruvà 'e vulere 'a pace, ll'Imperatore prennette cuntatte deprumatece cu 'e putenze d'ô Cungriesso 'e Vienna, ca mperò se refutajeno 'e llo reconoscere impertore. Mperzò 'o 25 marzo 1815 Regno Aunito, Impero austriaco, Regno 'e Prussia e Impero russo furmajeno n'allianza crianno 'a settema cualizzione, fenanziata da ll'engrise.

Napoleone urdenaje ll'8 abbrile 'a mubbelitazzione generale, offecializzata schitto tre semmane cchiù tarde. Ll'esercito franzese, forte 'e 200000 uommene, fuje aggrannito da 15000 vuluntarie e 75000 veterane, abbenché 'e necessità 'e uerra ubbrecajeno a mubbeletà 'a guardia naziunale, a revucà tutt'ê cungede e a ncurpurà puleziotte, marenare e duganiere. Accussì 'a Francia teneva a despusezzione 280000 surdate susso e 150000 da jognere 'int'ê mise sequente, poche a ppare 'e ll'800000-1000000 'e ll'alliate.

'E fforze alliate fujeno sparute 'n quattro: 'a primma cummannata da Arthur Wellesley duca 'e Wellington 'e 110000 surdate deretta a Bruxelles, e cuperta da 'a siconda a ll'ordene 'e von Blücher 'e 117000 prussiane, 'n marcia 'ncapo a Namur; pettramente da 'a Furesta Nera 'e 210000 austriace 'e Schwarzenberg se muveveno vierzo ll'Aveto Reno, e da ll'Italia Frimont, cu 75000 nfra austriace e taliane, marciava 'ncapo a Lione; ll'urtima armata, russa, forte 'e 150000 surdate cu funzione 'e riserva, se fermaje 'int'ô settore centrale d'ô sciummo Reno.

Ll'alliate, mperò, azziccavano 'a Franza schitto cu ll'esercete 'e Wellington e Blücher pecché ll'austriaci avarrìano ionte 'ncapo a luglio e 'e russe pure cchiù tarde. Napulione, mperzò, feguraje ddoje manére p'affruntà 'e nnemice: o ammassà 'e surdate nfra 'e sciumme Senna e Marna e se defennere 'ncoppa a ddoje parte, o attaccà susso 'e fforze alliate in Olanda. Abbenché schitto 125000 uommene ereno despunibbele affronte d'ê 209000 nemice, na vettoria avarrìa pututo raffurzà ll'openione pubbreca franzesa e comme pure na revoluzzione filo-franzese 'n Belgio, purtanno a nuove surdate. Napulione decerette mperzò n'azzicco a ll'Olanda tramente 'e generale Rapp, Lemarque, Lecourbe, Suchet, Brune, Clausel e Decaen avarrìano tenuto 'o quateno 'e prutegge 'e cunfine e cummatte 'e revolte realiste (comme chella 'n Vandea).

Bibbliografia cagna

Estratto 'e "https://nap.wikipedia.org/w/index.php?title=Ciento_juorne&oldid=652214"