'A ferruvia è na struttura 'e traspuorto terrestre, composta da una o cchiù (genericamente doje) sbarre e metallo (quasi sempe acciaro inox) chiammate binari, adatte p'a circulazzione d'e trieni. Se po' parlà quinde, p'estenzione, 'e traspuorto ferruviario, sistema ferruviario o linia ferruviaria. 'A parola taliana ferrovia, derivanta 'a la 'ngrese Railway (lett.: binariovia) fuje 'nventata ind'a l'ottuciento 'a Tullio De Mauro. 'A parola precerente ca s'ausàva era strada ferrata o strada 'e fierro.

'Na ferruvia elettrificata 'a duje binari d'e parti 'e Cottbus (Germania)
Ferruvia.
'Na reproduzzione d'a Bayard, 'a primma locomotiva taliana (1839) d'a linia Napule-Puortece, ind'o museo ferruviario 'e Pietrarsa, situato vicino 'a stazzione FS 'e San Giorgio a Cremano
'O Shinkansen 700 (Giappone) è uno d'e trieni cchiù veluci d'o munno
L'ETR 500, uno d'e trieni taliani cchiù veluci, ind'a stazzione 'e Romma Termini

Storia

cagna

'A storia ferruviaria è assaj cumplessa e parte cu varie sperimentazioni d'a fine d'o Medioevo nfi 'a l'ottuciento ind' a varie paise 'e ll'Europa. Chella ca' vene vista comme primma linia d'o munno è 'o Reisszug, una d'e doje funiculari 'e Salisburgo (Austria), custruita ind'o 1495 o forse 1504[1].

'A fore 'e chesto, pe tutt'o 1600 e 1700, 'e primme sperimentazioni fureno fatte ind'a Ngreterra e Germania, ma se trattava 'e carri 'e ligname ngoppa 'a binari 'e ligname, traspurtate d'e cavalli a servizio d'e miniere. 'O 1795 nu' ngengnere ngrese, Benjamin Outram, inauguraj 'na primma linia 'e tram a cavallo cu binari 'e fierro e carrelli 'a servizio minerario[2]. A l'inizzio 'e l'ottuciento vari ngegneri ngresi pruarono a sperimentazione d'e primme locomotive a vapore ma chillo c'a perfeziunaj fuj George Stephenson[3], ca custruette 'a Rocket (razzo), 'a primma locomotiva d'o munno, ind'o 1825, inauguranno 'a primma linia ferroviaria d'o munno fra Stockton e Darlington, ind'a Ngreterra.

Tecnologia

cagna

Fundamentali

cagna

'O binario se cumpone 'e doje sbarre parallele r'acciaro chiammate rotaie; e isse songo aunite pe'bbia d'e traversine, 'e ligname o 'e giumento. Sott'o binario se trova 'a massicciata, cumposta ra na serie 'e prete. 'O scartamiento d'e biniarie prencepalmente ausato ind'e ferruvie è chillo chiammato normale, alias 'e 1.435 mm fra 'na rutaia 'e ll'ata. N'ato abbastanza ausato è chillo largo russo'’’e 1.524 mm o chilli ridotti 'e 1.067 mm (chiammato sudafricano), 1.000 mm (metreco), 1.676 (indiano), 1.668 (spagnuolo) e via via ati ancora[4][5].

Tra 'e varie infrastrutture ferruviarie comme gallarie, puonti, passagge a livello e ato, una d'e fundamentale, a pare c'o trieno, è 'a stazzione.

Tipi 'e ferruvie

cagna

'A fore d'a ferruvia classeca, cu 'na reta sparza pe' quase tutto 'o munno, esistono ati tipi 'e sistemi ferruviari:

  • Metrupulitana: Uguale pe' forma 'â ferruvia classeca, issa è nu sistema e traspuorto urbano ca spisso, ma nu sempe, sta sotto terra. 'A metro serve prencepalmente 'e grosse cità 'e a cchiù becchià r'o munno sta 'a Londra. Ati grosse metrupulitane se trovano 'a Parigge, Nova York, Berlino, Madrid, Mosca etc.
  • 'Tram:’’O tram è uno d'e cchiù viecchi sistemi ferruviari d'o munno e uno d'e primmi a sperimentà l'elettrificazione. All'inizzio e pe' bona mità 'e ll'ottuciento isso era muoppeto pe' mezzo d'e cavalli. Isso è nu sistema 'e traspuorto urbano ca se trova quase sempe ngopp' a strada e tene nu' sistema 'e numerazione e variabilità d'e linie abbastanza uguale 'a chillo 'e ll'autobus e d'e filobus. 'E tram extraurbane so vere e propete linie ferruviarie, abbastanza corte, ca stanno spisso 'a o fianco 'e na' strada e se chiammano ferruvia tranviaria. 'E tram 'a una rutaia se chiammano Translohr.
  • Funiculare: Chistu sistema serve 'a cullegà na' zona chiana cu’’na zona cullinare o 'e muntagna tramite nu cungegno, miso ammiezzo 'o binario, chiammato cremagliera, e tramite 'na fune ca tira 'o cunvoglio. È diversa cosa d'a funivia pe' bbia d'a presenza d'o binario. Se tratta 'e linee corte pe' lloro natura e cosa abbastanza simile so’’e ferruvie a cremagliera. Isse teneno 'a differenza re puté avé tracciati cchiù luonghi, nunn'abbesognano d'a fune e certi vote pure certi ferruvie nurmale, pe' certi tratti 'e muntagna, aùsano 'a cremagliera 'mmiezzo 'e rutaie.
  • Monorotaia: Chistu sistema aùsa 'na rutaia sola 'e o treno ve se monta ngoppa cu' nu sistema particulare 'e jonta. 'E monorotaie songo ausate spisso ind'a nu' sistema metrupulitano o puro pe servì l'aeropuorti.
  • 'Maglev:’’A ferruvia 'a levitazione magneteca è nu sistema muderno e sperimentale fin'a mmò ausàto in Giappone, Germania e Cina. 'O treno Maglev se trova suspeso ngoppa 'a nu binario particulare, cumposto 'a 'na specie 'e striscia magneteca cuntrapposta 'a chella d'o treno stesso. I treni Maglev songo 'a tutt'ogge 'e cchiù veluci d'o munno.
  • Ferruvia sospesa: Chiammata pe turesco Schwebebahn, isso è nu sistema ca vera 'o treno aggangiato 'a 'na specie 'e linia r'acciaro ca po' sarria 'o binario, comme si fosse sott'e ngoppa. Stù sistema è prencemparmente ausato comme linia metrupulitana ind'a cocca cità d'a Germania, ma pure in Cina e Giappone. Pe' cumpusizione po' avè coccosa 'a cché sparte, tecnologicamente, cu' a' funivia.

Gallarìa

cagna

Nutarelle

cagna
  1. Articulo ngopp'a Funimag
  2. Biugrafia 'e Benjamin Outram
  3. Biografia 'e George Stephenson
  4. 'E scartamienti d'o munno
  5. Mappe 'e nfrummazzioni ngopp'e scartamienti

Vvoce currelate

cagna