Gran Sasso
'O Gran Sasso è na muntagna 'e ll'Abruzzo llucata a miezzo d'â reggione, nfra 'e pruvince 'e Teramo, Pescara e L'Aquila. È 'o primmo sestema muntuoso 'e ll'Abruzzo comme 'e ll'Appennine.
| Gran Sasso | |
|---|---|
 'O Gran Sasso | |
| Stato/e |  Italia
|
| Reggione | Abruzzo |
| Pruvincia/e | L'Aquila, Pescara, Teramo |
| Autezza | 2914 m n.l.m. |
| Catena | Appennine |
| Coordinate | 42°28′N 13°33′E |
| Mappa 'e localizzazione | |
  Gran Sasso | |
Storia
cagna'A presenza 'e ll'ommo azzicc'ô Gran Sasso resale ô Paleuliteco, testemmoniata da 'o retruovamento d'ô guarrone 'e nu guaglione neandertaliano 'e 14 anne 'e 80.000 anne rint'â cacche rotta fa azzico 'o comune 'e Calascio. Cu chest'uosso nce staveno pure chelle 'e varie anemale comm'ô lupo, 'o liupardo, 'o cavallo, 'o ciervo, 'a camozza, 'o capreolo ca êveno esse 'o mangià 'e ll'uommene 'e Neandertal.
Nfra 17.000-14.000 anne fa 'o terretuorio era abbetato da cacciature preistorece, cu nu villagge â zzona 'e Rocca Calascio, comme fanno penzà 'e ccerameche e na punta 'e na frezza retruvate lloco. A ll'Eneuliteco e a ll'Età d"o fierro, 'a presenza 'e ll'uommene è stanziale e accussì remane nfino a ogge.
'E rrummane chiamajeno 'a muntagna Fiscellus Mons, ca segnifeca Muntagna Velliculo, p'â pusezzione soja ô centro d'â penisula taliana, pettramente 'int'ô medioevo llo chiamajeno Muntagna Cuorno, c'ha dato 'o nomme 'a cimma cchiù aveta d'ô Gran Sasso. 'O gruppo avette 'o nomme suojo 'int'ô Renascimiento, cu 'a primma zittazzione d'ô 1636 rint'a nu puema 'e Francesco Zucchi 'e Montereale.
Confurmazzione
cagna'O Gran Sasso nascette 'int'ô Miocene, 6 meliune d'anne fa, nzeme c'ô riesto 'e ll'Appennine. È na catena 'e carcare cumpatto e dolomia, ca se sveluppa pe' 50 km pe' lluongo e 15 km pe' llargo, cu 'e cimme prencipale d'ô Corno Grande 2614 m; Corno Piccolo, 2655 m; Pizzo Intermesoli, 2635 m; Monte Corvo, 2623 m e nu gruosse avetochiano a 1800 m, canusciuto comme Campo Imperatore 'e 75 Km quadre d'estenzione.