Pëštigl (bbëtánëca)

Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése

Gl pëštigl (da gl latin pistillum "pëštatur, pëštigl"), è la part fëmmënil e gl sciuor ë l’angëspèrm. È gl quart vërtëcigl ë gl sciuor san.

Carattëríštëchë

Gl pëštigl è fatt da lë frunn carpëllar o carpèllëra, ngim'a lë qual zë farav gl òvëlë chë tërrav gl gamèt fëmmënil. Gl pëštigl pò èss fatt da una o cchiù frunn carpëllar líbbërë o accucchiat ess fra ess; iss štess è chëmbuošt da cchiù part chë zë puonn rëchënosc.

• Ëvarië: cambrin chë tè gl òvëlë dend a iss.
• Štil: part štèrëlë cchiù o men ròssa chë sèrv comm na "canna" addó z’appósënë lë váchëra ë pòllënë, chë sarav fërmat da gl líquëdë štigmátëchë.
• Štigma: cambrin chë šta ngòppa a gl štil.

Së gl pëštigl nën tè ne gl štil ne gl štigma (štigma sèssëlë), allora zë dësponn ritt ritt ngima a gl ëvarië.

Gl pëštigl pò èss:

• dialicarpëllat: lë carpèllëra suó líbbërë gl un da gl ávëtë e dëspuošt a spërala o a vërtëcigl (prësèmbië ciert angëspèrm primitiv comm a lë Magnoliaceae;
• gamocarpëlat: lë carpèllëra suó saldat, crësciut anziema, e chëmbónnënë n’ëvarië o chë në cambrin sul (pur së lë carpèllëra suó tand) o chë cchiù cambrin (e pë ogn cambrin cë šta në carpiegl).

Schèma ë lë pëssíbbëlë pësëziun ë gl ëvarië I ëvarië súpërë, II ëvarië sëmiínfërë, III ëvarië ínfërë. a: andrëcéë, g: gënëcéë, p: pètalë, s: sèpalë, r: rëcëttáculë.

La cungrëscènza ë lë carpèllëra pò èss cchiù o men san e ndërëssà, prësèmbië, gl ëvarië ma no gl štil chë rëmánënë líbbërë.

Essa pò ì angora cchiù lëndan e ndërëssà gl at vërtëcigl scëral, a sëconda d’andó zë tròva gl pëštigl ngim’a gl rëcëttáculë scëral.

• ngòpp’a gl ëvarië súpëre, gl pëštigl zë nchiana a gl štess lëviegl ë gl at vërtëcigl scëral o në ccon jušt ngima.
• ngòpp’a gl ëvarië ínfërë, gl pëštigl, o almen gl ëvarië, sprëfonna dend a në rëcëttáculë scëral cavëtuat comm a na còppa.

A ssë lútëme cas, chë carattërizza lë spèc cchiù evëlut, gl ëvarië ínfërë pò èss ngullat a gl rëcëttáculë e a at pèzzëra ë gl sciuor.

Dend a lë carpèllëra zë puonn rëchënosc tre nèrvëra prëngëpal, ddu ë lë qual cammínanë a gl luat ë la fronna carpëllar e accucchiat a ess náscënë gl òvëlë; štë nèrvëra zë chiámanë "nèrvëra placëndar". Gl nierv cëndral ë gl carpiegl è gl nierv carpëllar. Gl òvëlë sërvarrav a prëduc lë sëmend e arrassëméglianë a bbuocc tunn a gl lat ë lë frunn carpëllar.