Permacultura

Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése

La permacultura è ne mètede pe pruggettà é ammeneštrà paisagg andrepezzate mmòde ca fússene capace de preduce gl besuogn de l’aggènd che suó: magnà, fibbr é energía é ndand che tenéssene pure la resiliènza, recchézza é štabbeletà d’ecoseštème naturale.

Veduta permaculturale, che gl elemiénd básece a gl ciéndr, é gl risultate de le nderazziune a part pe fòre.

« Le štrateggíe "da sott a ngòppa" cchiù mbertand pártene da la perzona é créscene quann cacchedune dà gl sèmbie é caccun’ate gl repreduce fin’a fà nasc cagnamiénd e massa. La permacultura - pe quand cumblemendare a tand miétede "da ngòpp’a sott" dénd a gl mevemènd ambiendališta - nen tè comm obbiettive prengepale quigl de prème ngim’a ghevèrn é ištiteziune pe cagnà la pelíteca, ma quigl de permétt a perzune, famigl é chemunetà lecale a èss cchiù autòneme é autorigulate. [...] Sse mètede z’appòggia ngòpp’a gl fatt ca na part de la società è pronda, despòšta é capace, seštanzialmènd - quéss è angora cchiù segnefecative - a cagnà gl mòde sié de fà, se créde ca quéss è pessíbbele é mbertand. Šta mineranza secialmènd é eculeggicamènd nderessata arrapresènda gl piérn de ne cagnamiénd de ròss preperziune. »

(David Holmgren, Permacultura, dallo sfruttamento all'integrazione. Progettare modelli di vita etici, stabili e sostenibili)

Gl mètede de la permacultura è štate štise da gl ann settanda da Bill Mollison é David Holmgren peglènn da descepline quale l’archetettura, la bioleggía, la selvecheltura, l’agrecheltura é la zeetecnía.

Gl tèrmene "permacultura" ne vè da le nghlése permaculture, na cundrazzione de permanent agriculture é de permanent culture da gl memènd ca, second gl mmendore de gl tèrmene Bill Mollison: "na cultura nen pò cambà assá sènza na base agrícula sešteníbbele é n'éteca de gl use de la tèrra".

Štòria

Nfluènz

Gl cungètt de Permanent Agricolture fòtt mmendate a gl 1911 da Franklin Hiram King dénd a gl libbr sié Farmers of Forty Centuries: Or Permanent Agriculture in China, Korea and Japan. Jécch Hiram gl defenisc comm a ne seštèma agrícule che pò règg pe sèmb.

Ávete cose che nfluenzárene la štésa de gl prime medèll teòreche de la permacultura fúrene le fatíe de Stewart Brand ngòpp'a gl seštiéme, la speriènza de gl'agricheltore Sepp Holzer, che pe prime mettètt m'práteca ne mètede d'agrecheltura echelòggeca pe cheltevà n'Auštria (130 km a sudd de Salisburgh) mbond'a tutt (1000 – 1500 mètre ngòpp'a gl gleviégl e gl mare) é la speriènza de gl pieniére de gl miétede d'agrecheltura naturale Masanobu Fukuoka é gl libbr sié La rivoluzione del filo di paglia.

Mollison é Holmgren

Bill Mollison a gl 2008

Da gl 1974 a l’Auštralia Bill Mollison é David Holmgren chemenzárene a štènn ne medèll pe ne seštèma agrícule seppertábbele, che tenéva comm ciéndr na pelicheltura fatta prengepalmènd che spèce arbòree prènn, frusc, spèce ervacee, fugn é seštiéme radecale. Sse mètede veléva rrescì a pruggettà qualungue tipe de štanziamènd umane mmòde da reduce la fatía che ce veléva pe gl mandené, la predezzione de capecciama é gl nguinamènd é a gl štéss tiémb cunzervà o fà addevendà gl terrène cchiù ricch mmòde naturale é fà crésc la biodeverzetà de gl seštèma.

L'òpra de Mollison é Holmgren z’appeggiava ngòpp’a sse prepuósete:

• La crise ambiendale è riale é le dimenziune che tè suó accuscì ròss ca cagnarrann de cèrt la medèrna secetà nduštriale mmòde ca nen ze petarrà cchiù rechenosc. Šte precèss mettarrà m’períchele p’addavére la rascia é la pessebbeletà de cambà che tè la pepelazione de gl munn, che crésc juorn dòpp juorn.
• Gl tuzz menniale - quigl ch’esišt già é quigl ch’adda angora arrevà - de la secetà nduštriale é de tutta ssa pepelazione ngòpp’a la maravegliosa biodeverzetà de la tèrra sarrà de secure assá cchiù ruoss de tutt gl cagnamiénd arreggeštrate dénd a gl lúteme siécule.
• Gl'òme, pure se criatura assá nzòleta dénd a gl quadre de gl munn naturale, è seggètt a le stéss légg scendífeche che ghevèrnane gl unevèrz materiale é gl cagnamènd de le form de vita, pe prime chéll che reuárdane gl belang energèteche.
• Gl use de gl cumbeštíbbele fuóssele derand gl períede nduštriale è gl fatt prengepale de gl buott ca è avuta la pepelazione umana, de le schepèrt tecnològgeche é d’ogne áta caratteríšteca de la secetà medèrna.
• Pure se è assá deffícele a ammaggenà quéll che seccedarrà a la secetà umana quann le fond energèteche sarave scòrt, è secure ca gl pròsseme decènn vedarrave le remenì a gl medèll che ze pònn tramendà dénd a la natura é dénd a le secetà prenduštriale, vale a dice a medèll seciale depennènd da energíe é fond rennevábbele.

La fatía rarreviètt gl pund cchiù ávete a gl 1978 che la pebblecazione de Permaculture One. A gl 1979 Mollison pebblechètt Permaculture Two, che gl quale allariava angora gl mètede mettènnece la pregettazione de chemunetà sane sane.

Nfatt quéll che caratterezzava la fatía de Mollison é Holmgren da l’ate propòšte de mètede agríchele alternative éva ca tutt gl elemiénd de gl štanziamènd umane évene riund: cheštrezziune de fabbrecate, preggettazione de gl zite, ghevèrn de l’acque é de l'energía é chendezzione de la chemunetà ze fennévane che la cheltevazione de chiand pe magnà o ate matèrie prime.

A che pund šta la permacultura uoje

Gl mètede de la permacultura z’è spase pe gl munn da gl ann ottanda. A gl juorn d’uoje esišt cchiù de na dezzina de lébbra é manuale che párlane de permacultura appuggènnese ngòpp’a la fatía urigginale de Mollison é Holmgren, éppúre nen ce suó má štate seštanziale jond o variaziune a gl mètede štise a la fine de gl ann settanda.

A gl 2002 ze pènza ca suó štate fermate a la preggettazione n’permacultura cchiù de 100.000 perzune pe tutt gl munn. La fermazione è chembòšta quasce sèmb da ne corz fute teòreche/práteche de ddu semmane addó, dòpp gl fennamiénd chemune de gl mètede, viéve mbarate le tècneche cchiù jušt a gl ecoseštème lecale.

Éppúre la permacultura ne’rrèsc a ze spann mmiés’a la secetà. Holmgren dice ca le cáuse suó prengepalmènd da requède dénd a gl fatt ca prevale la cultura scentífeca de gl reduzzienism, che nen ze fida é rejètta gl miétede de natura cchiù olišteca, mmiés’a gl deminie de na cultura de gl chenzumisme criata da na veduta ébbìa echenòmeca de la salute é de gl pregrèss é la paura da part de l’autoretà pelíteche munniale é lecale de pèrd la nfluènza séa é gl petére sié se la pepelazione jèss appriéss a práteche che vònn arrevà a l'autoseffeciènza é a l'autenemía lecale.

A gl 2000 Rob Hopkins criètt gl cungètt de cettà de transezione m’base a la permacultura.

Merale

Le tècneche che tè la permacultura suó devèrz da preggètt a preggètt prò tiéve la štéssa merale é le štéss racchemmannaziune.

• Accudià la tèrra, vale a dice rechenosc gl valore de gl seštiéme naturale. Quann gl’òme métt mane ngòpp’a gl assiétt naturale, nen adda fà dammaje a gl ambiènd. Pe Holmgren gl mègl mòde pe accudià la tèrra è de reduce gl chenzume.
• Accudià le perzune, pure s’arraprensèndane na mínema part mmiés’a gl èssere che cámbane. Ze tiév’accundendà gl besuogn cchiù mbertand comm magnà, casa, štrezzione, fatía che piace é relaziune seciale sènza avé a štruje tutt cose.
• Mettènn ne límete a gl chenzume fennamendale è pessíbbele spartì la rascia suocc suocc.

Prengipie

Ne rione de l'Ulanna, zzòna mbart púbbleca, dénd a la quale suó štate miss m’práteca gl prengipie de la permacultura

Tramendènn la natura a gl uocchie de la bioleggía.

David Holmgren reštrégn gl prengipie a la base de la permacultura n’dúdece pund.

1. Tramiénd é chenfróndate (la bellézza šta dénd a gl uocchie de chi uarda) Tramendènn gl paisagg é comm fenziona la natura ze puonn migliurà l’òpre de gl uómmene é reduce gl use de le fond che nen suó rennevábbele é de la tecneleggía. La tramenduta adda èss acchembagnata da la riazzione perzenale.
2. Raccuogl é cunzèrva l'energía (prepara le fiéne fin’a quann ce šta gl sole) Raccògl é cunzervà l'energía è sèmb štata una de le cose cchiù mbertand pe gl òme (é nen sule pe iss). Pe energía ze ndènn tutt quéll che pò èss štepate é/o mandenute buone é ch’è fennamendale pe na chemunetà/cultura pe peté cambà. Sèmbie: magnà, álbere, semènd.
3. Assicúrate na bòna còta (nen ze pò fatià a štòmmache vacand) Assecurarze ch’ogne piézz de gl preggètt pertass ne prèmie útele.
4. Mitt m’práteca l'autoregulazione é accètta la respòšta (gl peccate de gl patre recádene ngòpp’a gl figl fin’a la sèttema generazione) Z’adda cundené na crescènza truopp ròssa sennò gl chendrellure de gleviégl cchiù ávete sarave cheštritt a z’addeprà pe rasseccià tutt cose. Mbara a rechenosc é accettà gl feedback date da la chemunetà o, cchiù n’generale, da la natura.
5. Addòpra é valerizza fond é servizie rennevábbele (lassa che la natura jèss annanz da sola) Ammeneštrà le fond che ze rennòvane é ze repredúcene de cundínue, sènza recève niènd da fòre, de mòde ca predúcene sèmb caccosa. A gl štéss tiémb valerezzà gl servizie rennevábbele, vale a dice gl servizie date da chiand, agnemale, terréne é acqua sènza che chiss fússene chenzemate dénd a sse preciéss.
6. Nen preduce pattemaccia (gl sparagn è gl mègl uadagn) (Ne pund a tiémb ne salva ciénd) Assecurarz ca gl seštiéme che štave dénd a gl preggètt nen predúcene niènd che nen ze petéss addeprà dénd a n’ate seštèma.
7. Preggètta da gl medèll a gl dettagl (gl álbere nen suó la ferèšta) C’avém’a mbarà a dà na tramenduta a gl nziéme prima de ce calà dénd a gl dettagl. Addeprà seleziune pregettuale che ne viéve da medèll tramendute n’natura.
8. Ngòrpera mméce de spartì (fatiènn anziéme la fatía addevènda cchiù lègghia) Ngherperà tutt gl elemiénd preggettuale dénd a gl seštèma de mòde ca z’ajetássene gl une che gl ate.
9. Èss peccerigl é ì tòmm tòmm è biégl (cchiù suó ruoss é cchiù fave remore cadènn) Seštiéme peccerigl é chiòtt chiòtt suó cchiù fácele da mandené de chigl ruoss é velòce, fave ne mègl use de le fond é predúcene de na manèra cchiù seppertábbele.
10. Addòpra é valerizza la deverzetà (nen mettéss tutt l’òva dénd a ne ceštrigl sule) Valerezzà la deverzetà agnemale é veggetale. Éssa reduce gl rischie che ne viéve da la cchiù part de le maleméne: se na spèce de chiand z’ammala quéss nen vò dice ca nen ze raccògl cchiù. Tutta ssa deverzetà c’ajuta a gudé de la singularetà d’ogn terretòrie.
11. Addòpra é valerizza gl árgene (nen penzà d’èsse ngim’a la traccia jušta sule pecché te truove ngòpp'a ne tratture ne muare pašteniate) Pregettà le forme de le zzòne de cumbine mmòde da ce sfrettà gl cchiù pessíbbele le caratteríšteche: gl límete tra ddu seštiéme deviérz è gl pòšt addó seccèdene le cose cchiù nderessand. Sse zzòne suó spiss le cchiù predettive pecché puonn addeprà le caratteríšteche de seštiéme deviérz. Ne sèmbie de gl sfruttamiénd de gl árgene è arrappresendate da gl seštèma de canale árgene chinampa, addeprate tradeziunalmènd n’Mèsseche é Tailandia.
12. Respunn a gl cagnamiénd é addòpragle mmòde criative (besògna vedé le cose nen sule pe comm suó ma pure pe comm sarave) Sfrutta gl cagnamiénd a favore tié; tramendènn é capènn gl sign de sse cagnamiénd, pu ndervenì a tiémb.

Preggettazione

Ne sèmbie de ferèšta accebbatòra

La preggettazione de spazie a secunna de gl prengípie de la permacultura depènn asselutamènd da le caratteríšteche de gl terretòrie. Pure se, case pe case, ze téa métt mane mmòde deviérz, ze puonn trevà ciért mòde de fà chemune a tutt quand gl preggiétt.

Ajute a la preggettazione

Zzòne

Pe na bòna preggettazione energèteca, gl paesagg ngim’a gl quale ze fatía vè spartute a cchiù zzòne. Ogn zzòna tè n’assegnazione d’use é è lendana o vecina da la casa m’bas’a comm vè pratecata da le perzone.

Idealmènd m’permacultura ze rechenóscene sse zzòne:

• Zzòna 0 è gl ciéndr de l’attevetà: la casa, la štalla o ne paése sane sane. Šta zzòna téa èss méssa mmòde d’avé gl másseme sparagn energèteche é mmòde de preduce quéll che sèrv a chi c’ábbeta.
• Zzòna 1 šta vecina a gl ciéndr de l’attevetà. È la part addó ze va a requère de cchiù é ch’è cchiussá addeprata. Pò, presèmbie, cundené gl uort, la frabbechétta, la sèrra, la šchiazza, gl ammascione, la ceštèrna e la nafta, gl pòšt addó ze reméttene le léna, gl appiénnapánn é na zzòna pe seccà le rane, le randinia, l’uorie, eccetera. Dénd a šta zzòna nen ze tròvane agnemale ruoss é faštima ze tròvane puoche álbere che sèrvene, pe le cchiù, a fà ne ccone e mbréa. Prò ce štave álbere peccerigl che z'addòprane spiss comm a, presèmbie, gl lemune.
• Zzòna 2 è na zzòna ne muare curata é cheltevata fute fute. Dénd a šta zzòna ze tròvane chianétt, fratt, frascune é lachitt. Ce se puonn trevà pure ciért álbere ruoss ch’accuóglene sott a le frunn sé ne seštèma tutt attercenate de spèce ervacee é arbòree, prengepalmènd chiand da frutt. Dénd a šta zzòna viéve pure seštemate spèce veggetale é agnemale che vuonn cura é tramenduta, é l'acqua c’è pertata dappettutt che l’annacquatura a gliotta. Gl agnemale peccerigl puonn ì a cèrt víe selezziunate é gl agnemale che viéve da la zzòna 3 puonn ì a pasc a n’ata part criata a pòšt pe iss.
• Zzòna 3 ce štave álbere da frutt che nen ze téane petà é che nen ze téane cheprì tòrn tòrn che la paglia, prata é larie pe gl agnemale, da carn é no, é le chelture prengepale. Dénd a šta zzòna ce štave álbere ruoss che sèrvene pure a parà gl viénd é cámbera pe fà le fiéne.
• Zzòna 4 puoche curata, a mmetà salváteca. Lòche ce se reccòglene frutt salvátece, ce se chiándane álbere fereštale addó puonn cambà gl agnemale salvátece. Pedecchiù la zzòna sèrv a preduce legname preziuse.
• Zzòna 5 è lassata a gl štate naterale. Šta zzòna è fatta pe tramènd é mbarà, la preggettazione ne’la téa nderessà.

Setture

È buone, quann ze preggètta, spartì la zzòna nderessata pe setture. Accuscì ze rrésc a fà ne diagramma circulare spartute a spicchie o cugn che ze spánnene da gl ciéndr de l’attevetà (spiss la casa). Ngòpp’a gl diagramma viéve spiss arrappresendate:

• setture che ríšchiane de z’appeccià,
• viénd fridd o dannuse,
• viénd call,
• ángule de ngedènza de gl sole gl štate é gl viérn,
• luce reflèssa da gl pandane,
• aree seggètt a chiéme.

Dòpp gl elemiénd de la preggettazione viéve miss mmòde da ammeneštrà buone l'energía ch'arriva.

Prengipie preggettuale

Capì addó štave le resorz

M’permacultura ze cèrca d’addeprà tutt le caratteríšteche de ne terretòrie. Pe le fà, mindr ze fà gl preggètt, ze téa peté rechenosc ogn pessíbbele resorza ajetènnese che le mapp de gl terréne, nfermaziune ngim’a gl viénd, acqua é néve, chiéme é ngèndie, é gl elèngh de le spèce agnemale é veggetale caratteríšteche. Apuó è fennamendale tramènd gl cagnamiénd de gl site štaggiune dòpp štaggiune.

Pure se la permacultura uarda a le resorz che štave dénd a gl site, rechenosc la mbertanza fennamendale de la raccòta de nfermaziune ngòpp’a cèrt accasiune che ze tròvane fòre. Suó cunzederate pessíbbele resorz l’attevetà de fòre che predúcene capecciama che ce petéss èss útele, presèmbie secheríe, allevamiénd de cavagl, massaríe che predúcene vine, scòle o mercate.

Tepegrafía

La permacultura pò èss spasa a ogn tipe de reggione comm culline pretose, pandane, zzòne alpine, chiane criate da chiéme o desiért. Višt ca nen ce šta besògn de cagnà gl paisagg, è fennamendale študià la tepegrafía de gl site ngim’a gl quale ze métt mane, pecché chéssa tè na nfluènza ngòpp’a gl microclima, ngòpp’a gl medèll de scule de l'acqua, a gl spessore de gl štrate de tèrra bòna, ngòpp’a le víe de ndrata é ngòpp’a gl paisagg. Pe capì mègl la nfluènza che tè è útele annetà comm è ngandate gl terréne é comm sbatt gl sole ngòpp’a sse lúteme, annetà derrepatórera o merrune ch’èscene fòre, linee de scule, terréne chine de bóchera, visuale bòne o cattive, avetézza de le culline, acque chète é zzòne che slámane.

Clima é Microclima

Nen è sulamènd gl clima generale de la reggione che è mbertand; m’permacultura è fennamentale pure gl študie de tutt gl microclime che ze tròvane ngòpp’a gl site de gl preggètt. Nfatt terrine lendane puoche chelòmmetre fra iss puonn tené precepetaziune atmesfèreche, fòrza de gl viénd, tembrature é ummedetà relativa assá deffrènd. M’base a gl date raccuote viéve criate le štrutture é allevate chiand é agnemale a le víe cchiù mègl.

A cèrt zzòne clemáteche deffrènd, presèmbie, è pessíbbele a ce métt la casa mmòde ca gl microclima specífeche de chélla pesezione ajuta a migliurà la clematizzazione, o è pessíbbele pure seštemà álbere mmòde da nganalà gl viénd recapènnece n’uteletà.

Terrine

M’permacultura nen è accuscì mbertand se ne terréne è buone o no. Se è arrevenate ze pò migliurà dénd a puoch’ann, pertènnegle a ne jušt gleviégl d’ummedetà, d’ossíggene, de ngrass é de seštanza urgáneca.

Gl miétede addeprate pe gl migliurà suó:

• cercà de nen fà sceruà la tèrra bòna accapabball facènn crésc la veggetazione,
• sfragliucà é vendrà gl terrine tuošt (ma no che máchene che revòtane gl terréne),
• arrecchì gl terréne de seštanz netretive alletamènn o facènn seviésc é cerchènn d’abbià n’attevetà bielòggeca.

Acqua

Le resorz ídreche nfluènzane ne muare gl tipe de nderviénd possíbele dénd a ne site; pe sse metive ze téa requère de precise le fond d'acqua é peglià le jušt mesure pe la cunzervà. Une de gl mètede cchiù addeprate m’permacultura p’arrènn cchiù fácele l'asserbemiénd de l'acqua da gl terréne è quigl de gl swale. Sse fòssera lòngh, che suó cavetate luongh le linee di riávese, ndercèttane gl curz d'acqua ngima ngima, accuscì gl mandiénnene pe ore o pe juorn, lassènn umà l'acqua chiane chiane dénd a la tèrra. Sse canale avéssen’a èss acchembagnate da álbere luongh gl árgene, specialmènd a le zzòne sécch mmòde da nen ammendenà truopp sale mmiés’a la tèrra.

Cullecamiénd de le štrutture

Ze téa štà attiénd addó ze míttene le štrutture comm le víe de chemunicazione é la casa (o gl ciéndr de l’attevetà).

Le víe avíssen’a corr luongh le curv de gleviégl, èss sènza fòrt pennènz é tené ne buone seštèma de drenagg pe riduce l'eresione. Addó foss pessíbbele avíssene pure a fenzienà comm mórera de raccòta de l’acqua o comm parata condr a gl fuoche.

Cèrt rèule generale che z’addòprane pe cullecà la casa suó:

• vecenanza a na vía de ndrata prengepale é a le fond energèteche,
• oriendamiénd de gl sole, nnanzetutt a le zzòne clemáteche fredd,
• la nfluènza de gl vendariégl refrescand,
• cullecamiénd sott a na fond pe tené l’acqua a caduta.

De sòlete nen ze cheštruisc mbond’a ne cucuruzz pecché, facènn allescì, la casa ze petéss trevà mmiés’a viénd ch’arrívane da tutt le part.

Pregettà tenènn cund de le desgrazie

M’permacultura quann se preggètta ze pènza a le desgrazie naterale che puonn seccède.

Cèrt štrateggíe che suó pegliate pe prevedé gl ngèndie redúcene gl materiale che z’avvámbane fácele dénd a gl setture a rišchie trámmete la cura de gl terréne, é la criazione de parate, che víe, lachitt o spèce veggetale che z’appíccene deffecelmènd.

Sèmbie prátece de permacultura

Zzòne

Dase ca le tècneche addeprate m’permacultura suó tand, è fácele a z’ammatt dénd a variand de gl schèma generale de sparteture a zzòne. Ne sèmbie è quigl de la massaría Ragas, m’previngia de Belògna. Gl terretòrie è štate spartute a šte zzòne jécch sott:

• Zzòna 1: casa, labberatòrie pe la preparazione de gl predòtt,
• Zzòna 2: šchiazza, zzòna de raccòta de le léna, uerteciégl,
• Zzòna 3: cheltevazione de chiand é èrv mmedecenale,
• Zzòna 4: zzòna che ze sémmena a cereale é bangale de verdure da addeprà a cunzèrva,
• Zzòna 5: zzòna pe preduce fiène anziém’a òche, cagline, álbere da frutt, sciuore é cereale,
• Zzòna 6: pòšt addó ce se pò repesà mmiés’a ne percorz de nganalamiénd de l’acque fin’a gl sciume,
• Zzòna 7: uacile pe l’itticheltura,
• Zzòna 8: laria zzòna pe cheltevà tipe deviérz de frutt peccerigl,
• Zzòna 9: uort pe gl viérn é ate álbere da frutta.

Fabbrecate

Na casa de paglia a l’Ulanna

M’permacultura la casa è de sòlete asseciata mmòde štritt a la veggetazione che tè attòrn. Viéve addeprate téttera vérd é chiand rambecand pe migliurà gl iselamiénd tèrmeche, sèrr é shadehouse pe cagnà gl microclima é preduce magnà. Spiss viéve addeprate tècneche de cheštrezzione che materiale che štave ngim’a gl pòšt comm legname, paglia o créta.

Le štrateggíe tecnelòggeche pe pregettà na casa m’permacultura suó devèrz mmbas’a gl luoche é a le resorz che ce štave. Ècch la lišta che Mollison ne fa dénd a gl libbr Introduzione alla permacultura:

Clematizzazione

Štufe ch'abbrúscene súbbete le léna é che radiature ruoss, štufe de ghisa ch’abbrúscene le léna chiane chiane.

Sèrr appeccecate mbacc’a la casa pe gl rescallamiénd gl viérn.

Shadehouse pe refrescà l'aria a la štaggione.

Seštèma de fraticc pe sbià le sfère e sole é refrescà.

Rescallamiénd a áštreche trámmete acqua rescallata.

Ferniégl é fernacèll

Fernacèll pe cucenà é rescallà addó fa fridd.

Ferniégl é fernacèll a gas, addó ze puonn addeprà bio-gas predott da riettature, a gl paise call-úmmede.

Fórnera selare.

Còtta fatta dénd a chendeneture che mandiéve buone le call, pe le magnà che z’adda còce a luongh.

Predezzione d'acqua calla

Seštèma che raddòpra le call de le štufe štipènn l'acqua dénd a chendeneture iselate termicamènd.

Pannèlla selare tèrmece, le cchiù pessíbbele cheštruite che materiale raddeprate.

Lèttreca é aglemenazione

Pannèlla feteveltáice, generature eòlece o idroelèttrece peccerigl.

Pregettà pe addeprà le cchiù pessíbele la luce naturale.

Lavà é assecà gl pann

Lavatrice a mane,

Assecà gl pann dénd a la sèrra o ngòpp’a na fond de calore accandenata.

Refreddà é seccà le magnà

Frigorífere a pannèlla feteveltáice, generature eòlece o idroelèttrece peccerigl.

Seccà le magnà che gl sole o dénd a la sèrra.

Sparagnà l’acqua

Ceštèrna pe recògl l'acqua quann chiòve.

Acque griggie addeprate pe gl scarecature de gl bagn o sbiate viérz uort é sèrra.

Cacatórera a sicch.

A le zzòne call é sécch ze téane crià fond d'aria frésca. Pe fà quéss z’addòprane curtélera chepèrt da cann, álbere o tessute, priévele chiuse da rambecand, tunnel setterrate é caménera selare pe preduce na vendrata dénd a le cámmere.

Cheltevaziune

Comm a tutt le seleziune práteche pegliate m’permacultura, pure gl miétede de cheltevazione cágnane mbas’a gl quadre culturale é ambiendale. Prò tutt quand gl miétede addeprate tiéve la ndenzione de pretègg gl terréne é de ce redà fòrza naturalmènd. Cèrt tècneche addeprate spiss suó l'agrecheltura naterale de Fukuoka, l'agricheltura sinèrgeca é l'agricheltura biodenámeca.
Assá spase è pure gl use de seštiéme agrefereštale prènn m’pelicheltura chiamate ferèšt accebbatòrie. A šte tipe de cheltevazione vè chepiate gl medèll tridemenzienale de crescènza de le chiand dénd a ne bòsch pe crià ne seštèma predettive. Gl prime a addeprà šta tècneca fòtt Robert Hart, che criètt la prima ferèšta accebbatòria m’permacultura a Wenlock Edge, Shropshire, Ngheltèrra.

Gl medèll de na ferèšta accebbatòria

Nfatt è iss ch’ammendètt la spartènza a gleviégl che caratterizza šta tècneca:

1. gleviégl di chepertura chembuošt da le ciuff de gl álbere da frutt,
2. gleviégl d’álbere da frutta cchiù peccerigl o da nuce,
3. gleviégl de gl álbere da frutt peccerigl comm ribes o lambune,
4. gleviégl de verdure é èrv prènn,
5. gleviégl de chepertura de gl terréne che chiand da magnà che ze spánnene a la nghianata,
6. gleviégl sott tèrra addó ze tròvane rádeche é patane,
7. gleviégl de vite o chiand rambecand.

Buosch

Nzerì dénd a gl preggètt buosch štrutturate è útele pe tené a magnà pe le viéšt é gl agnemale salvátece, reduce gl sbávese de call, deverzefecà la predezione de veggetale é agnemale, prevenì la salenizzazione de la tèrra é la slamatura de gl terrine appise o che štave luongh gl sciume.

Gl álbere suó mbertand pure pe fà accandenà paricchie agnemale salvátece, specialmènd cegliucc, mbertand pe cundrellà gl parassite.

Pedecchiù da ne bòsch è pessíbbele recaccià léna pe ard o legname pe cheštruì.

Agnemale

Ne sèmbie clásseche di trattore de cagline

A quasce tutt gl preggiétt de permacultura gl agnemale rialízzene cchiù de na fenzione é ze nzeríscene buone che gl ate elemiénd. Une de gl miétede cchiù addeprate è, presèmbie, gl "trattore de cagline", vale a dice lassà respà gl pugl líbbere o dénd a cèrt cagl mòbbele pe mandené la veggetazione rasa.

Esišt pure na permacultura "vegana" che nen addòpra allevamiénd agnemale, tra gl fennamiénd èteche ssa currènd agghiogn pure la cura pe gl agnemale.

Permacultura urbana

La permacultura urbana métt m’práteca gl prengipie de la permacultura dénd a le cettà. Mira a crià pregiétt d’autenemía accebbatòra urbana é chemunetaria facènn preduce magnà é facènn sparagnà é autopreduce l’energía pure dénd a le cettà.
Na prepòšta pe rabbià la predezzione de magnà dénd a le zzòne urbane è chélla de cagnà le chiand d’adduobb de gl vérd púbbleche che ate spèce útele. Presèmbie dénd a gl parch púbblece ze petéss cheltevà chiand da frutt comm méla, péra o ate tipe, é álbere peccerigl é chiand che frutt magnarécc comm mirtill, lambune o frávele. Pedecchiù ze petéss addeprà le zzòne vérd pe fà órtera urbane che tutt quand petíssene cheltevà é pe la predezzione de biomassa pe l'energía.

Permacultura bioreggiunale

La Permacultura bioreggiunale métt anziéme gl prengipie de la permacultura che la veduta bioreggiunale, é è nata velènn nnanzetutt tené cund de le spèce andiche é de la cultura lecale. M’particolare ze cèrca de capì buone la nfluènza é la relazione tra la comunetà umana, la cultura séa é la sperdualità séa che gl ambiènd naturale. Gl bioreggiunalism è na teuría eculeggišta, che cèrca de scheprì é de študià zzòne naturalmènd precise chiamate bioreggiune (paròla ammendata da Peter Berg é Raymond Dasmann a gl prengipie de gl ann settanda). È na veduta nen sule eculòggeca ma pure culturale, pelíteca é sperduale.

Cunemía

M’permacultura viéve pegliate seštiéme ecunòmece chemunetare che siérvene a mandené é a fà crésc le cunemíe de susseštènza.

La banga de gl tiémb, ciért seštiéme de microcriédete é priéštete seciale suó ciért sèmbie de sse seštiéme ecunòmece. N’Auštralia esišt ne funn che recògl denaziune pe fenanzià preggiétt de permacultura..

A gleviégl menniale la permacultura z’affila che gl mevemiénd de la fenanza èteca.