Sammuche
Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése
Sammuche | |
---|---|
Crassifecazzione scientìfeca | |
Dëminië | Eukaryota |
Regn | Plantae |
Sottërègn | Tracheobionta |
Dëvësion | Magnoliophyta |
Class | Magnoliopsida |
Órdënë | Dipsacales |
Famiglia | Caprifoliaceae |
Jènërë | Sambucus |
Spèc | S. nigra |
Nommenclatura binommiale | |
Sambucus nigra L. | |
Ariale | |
Descrezzione
cagnaGle sammuche (/sa'mːuːkə/) è n’álbere peccerigle (1 a 8 m) de la famiglia de le Crapefrennácee (Caprifoliaceae). Monnassá prò, gle jènere Sambucus è štate cullecate dénd'a la famiglia de l'Adoxácee (Adoxaceae). È na chianda netròfela che se tròva mmiés'a le fratte o dénd'a gle bòsche úmmede, addó la tèrra tè ne muare e azòte. Crésce affin'a 1.400 mètre ávete.
Gle sammuche tè dénd'a le rámera ne medulle ghianghe é assá liégghie. Le frunne suó oppošte, mbarepennate, quasce sèmbe che 5 frennecèlle ovate-langiolate é appezzetate, sechettate a gle late. Scerisce da abbrile a giugne. Gle sciuore suó peccerigle, mbrefemate, ghiangaštre, reštritte a cendenare a forma e mbrèlla. Gle frutte, che se fave a gle misce d'aušte é de settiémbre, suó tunne, peccerigle é nire-viulácee.
Use
cagnaSciuore
cagnaChe gle sciuore ze pò fà ne sciruppe che z’allònga che l’acqua. Tògle la séte quanne fà calle:
Pelì buone vindiquatte sciuore e sammuche é nòve lemune. Fà vogle tré létra d’acqua é, quanne z’è refreddate ne ccone, ce se métte tré becchèra d’acite é tré chile e zúcchere, ammešchià buone buone. Arragghiogne gle sciuore é gle lemune tagliate a quarte. Lassà ammòlle pe tré juorne ammešchiènne ogne tande. Se fa calle assá, ze puonne lassà pure sule du juorne. Òppe quésse ze filtra sprescènne buone tutte cose. Fà vogle gle sciruppe pe tré menute. Trametà dénd’a le bettigle de vétre šterelezzate. Chiude buone é štipà a le frische. Na vòta ca la bettiglia è štata arrapèrta, z’adda štipà dénd’a gle frighe é z’adda chenzemà quasce súbbete. Pe quésse fòra mègle a addeprà bettigle da 250 0 500 ml.
Sèmbe da gle sciuore, ze caccia ne sucche che z’addòpra pe fà ne lequore chiamate sammuca, pure se a gl'juorne e uoje ze fa quasce ndutte che gl'ánece.
P'avé ne cunnemiénde mbrefemate, ze puonne métte 10 g e sciuore sicche dénd'a ne litre e acite, lassènnegle a gle sole pe quínece juorne.
Puonne servì a mbrefemà la birra é le vine.
Frutte
cagnaChe gle frutte ze fa na chembettura, che prò pare ca manna spisse e cuorpe quanne ze ne magna ne muare. Piácene assá a gle miérle, gle túrdele, gle pássere, gle piétterúsce, ecc...
L’aggènde e gle paise e gle nòrd Euròpa ne fave ne vine.
Ze ne pò fà ne gnòštre che ne chelore che va da gle blu a gle viòla. Pe quésse, ze tiéva macenà gle frutte dénd'a l'acqua, lassènnegle ammòlle na jernata sana che du cucchiare e tè (che, essènne ricche e tannine, fissa buone ge chelore). Ze filtra é ze fa vogle dénd'a na cazzaròla scheperchiata. Òppe quésse, ze jètta dénde allume e petassie 'm bólvere é na ndécchia e gòmma arábeca macenata fina fina.
Frunne
cagnaPe fà foje gle surge che štave dénd'a gl'uorte, z’azzúppene diéce chile e frunne dénd'a vinde létra d’acqua pe na dècema e juorne. Fatte quésse z’annacqua tutte cose che n’ávete diéce létra d’acqua. Ze pomba cchiù vòte attòrne a le chiande attaccate da gle surge. Pò servì pure condr'a gle frúschele, le magnacòzze, le fermiche, le címmece, ecc...
Légne
cagnaGle còre tiénnere e le rámera ze vacanda fácele fácele; ze ne rrèsce a fà na spèce e fešchiariégle.
Perícule
cagnaLa chianda è tutta quanda velenosa pebbía e gle cianure é ciérte alcalòide che tè dénde. Sulaménde gle sciuore é gle frutte mature (ma no gl'uesseciégle che štave dénde) nen suó velenuse. Quanne ze fa la chembettura, la còtta avašta a fà scrià gle chembuošte cianogenétece.