Sammuche: Cagnamiente nfra 'e versiune

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
C.R. (chiàcchiera | contribuzzione)
errore. uno è gennere e l'atu pianta
Nessun oggetto della modifica
Riga 2:
[[Immagine:Sambucus nigra 2004 c.jpg|right|thumb|350px]]
== Nòm latin ==
''Sambucus nigra L.''
== Dëskrëzzion ==
Gl '''sammuk''' è n’álbërë pëccërigl (1 a 8 m) ë la famiglia ë lë Krapëfrënnácëë (''Caprifoliaceae''). Monnassá, prò, gl jènërë ''Sambucus'' è štat kullëkat end a la famiglia ë l'Adoksácëë (''Adoxaceae''). È na kianda nëtròfëla kë zë tròva fòr fòr o dend a gl bbòsk úmmëdë e lë fratt, andó la tèrra tè në muar azòt, fin a 1.400 m ávëtë.
Gl sammuk tè dend a lë rámëra në mëdull ruoss, gghiank e assá liegghië.
Lë frunn suo oppošt, mbarëpënnat, kuasc sèmb kë 5 frënnëcèll ovat-langeolat e appëzzëtuat, sëkëttat a gl lat.
Scërisc ada la prëmavèra eabbril a gl štatggiugn. Gl sciuor suo pëccërigl, mbrëfëmuat, gghiangaštr, rëštritt a cëndënar a forma ë mbrèlla. Gl frutt, kë zë fav a gl misc ë aušt e sëttiembr, suo tunn, pëccërigl e nir-viulácëë.
 
== Us ==
=== Sciuor ===
Kë gl sciuor zë pò fà në scirupp kë z’allònga kë l’akkua. Tògl la set kuann fà kall.
Sèmb da gl sciuor, zë kaccia në sukk kë z’addòpra pë fà në lëkuor kiamat sammuka, pur së a gl juorn ë uoj zë fa kuasc ndutt kë gl ánëcë.
 
Pë avé në kunnëmiend mbrëfëmuat, zë ponn mett 10 g ë sciuor sikk dend a në litr ë acit, lassènnëlë a gl sol pë kuínëcë juorn.
Kë gl frutt zë fa na këmbëttura, kë prò par ka manna spiss ë kuorp kuann zë në magna në muar.
 
Ponn sërvì a mbrëfëmuà la bbirra e lë vin.
L’aggènd ë gl pais ë gl nòrd Auròpa në fav në vin.
 
=== Frutt ===
Pë štrëkià gl surg kë štav end a gl uort, z’azzúppënë diec kil ë frunn end a vind letra d’akkua pë na décëma ë juorn. Fatt kuess z’annakkua tutt kos kë n’ávëtë diec letra d’akkua. Zë pomba kkiù vòt attòrn a lë kiand attakkat da gl surg.
Kë gl frutt zë fa na këmbëttura, kë prò par ka manna spiss ë kuorp kuann zë në magna në muar. Piácënë assá a gl mierl, gl túrdëlë, gl piássërë, gl piett rusc, ...
 
L’aggènd ë gl pais ë gl nòrd Auròpa në fav në vin.
 
Zë në pò fà në gnòštr kë në këlor kë va da gl bblu a gl viòla. Pë kuess, zë tieva macënà gl frutt dend a l'akkua, lassènnëglë ammòll na jërnata sana kë ddu kukkiar ë tè (ke, essènn rikk ë tannin, fissa bbuon gl këlur). Zë filtra e zë fa vogl dend a na kazzaròla skëpërkiata. Òpp kuess, zë jetta dend l'allum ë pëtassië mbólvërë e na ndekkia ë ggòmma arábëka macënata fina fina.
=== Frunn ===
Pë štrëkià gl surg kë štav enddend a gl uort, z’azzúppënë diec kil ë frunn enddend a vind letra d’akkua pë na décëma ë juorn. Fatt kuess z’annakkua tutt kos kë n’ávëtë diec letra d’akkua. Zë pomba kkiù vòt attòrn a lë kiand attakkat da gl surg.
Pò sërvì pur kondr a gl frúskëlë, lë magnakòzz, lë fërmik, lë címmëcë, ...
 
=== Legn ===
Gl kòr tiénnërë ë lë rámëra zë vakanda fácëlë fácëlë; zë në rrèsc a fà na spèc ë fëškiariegl.
 
== Përëkulosëtà ==