Campania: Cagnamiente nfra 'e versiune
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Cuntenute scagnate cu 'Terroni è tornato claraberllo' |
m Cangiaje 'e cagnamiénte 'e Ollreb (discussione), cu â verzione 'e pprimma 'e 93.55.56.186 |
||
Riga 1:
{{Template:Reggione|nommereggione = Campania <!-- Campania -->
|mpresa = [[Immagine:Campania-Bandiera.png|300px]] <!-- -->
|nommeufficiale = Campania <!-- [[Campania]] -->
|capoluoco = [[Napule]] <!-- [[Campania]] -->
|zona = 'a [[Talia]] meriddiunale
|estenzione = 13.595 <!-- 16 -->
|pruvincia = [[Pruvincia d'Avellino|Avellino]], [[Pruvincia 'e Beneviento|Beneviento]], [[Pruvincia 'e Caserta|Caserta]], [[Pruvincia 'e Napule|Napule]], [[Pruvincia 'e Salierno|Salierno]]<!-- -->
|populazzione = 6.163.585 <small>(30/06/2013)
|denzita = 423,95
|commune = 550
|presiriente = Vincenzo de Luca
|Partito = [[Partito Democratico]]
|sito reggione = [http://www.sito.regione.campania.it sito.regione.campania.it] <!-- -->
}} <!-- fine della tabella -->
'A '''Campania''' è na [[reggione]] 'e ll'[[Italia]] Meridiunale. Cunta 6.163.585 abetante e tene 'a denzità 'e pupulazzione cchiù auta d' 'e reggione taliane ma è 'a sicunna, dopp' 'a [[Lummardìa]], pe' nummero totale 'e abetante. 'O [[capoluoco]] sujo è [[Napule]]. E' tuccata a ovest, sud-ovest cu 'o [[Mar Tirreno]], a nord-ovest cu 'o [[Lazzio]], a nord cu 'o [[Mulise]], a nord-est cu 'a [[Pùglia]] e a est cu 'a [[Lucania]]. <br>'O nomme ''Campania'' vene d' 'o termene [[lengua latina|latino]] ''campus'' ca vò dicere campagna e, pe mesca lenguistica, d' 'o termene osco ''Kampanom'', cu cuje se 'ndicava ll'area d' 'a zona d' 'a cità 'e [[Capua]].
==Etimologgia==
'O nomme Campania vène d' 'o termene [[Lengua latina|latino]] ''''campus'''', ca vò dicere campagna, e pe mesca linguistica, d'o termene [[osco]] ''''Kampanom'''', cu cuje se vuleva 'ntennere l'area int'é vecinanze d' 'a città 'e [[Capua]]. E pure, s'àdda precisà ca 'e studie a riguàrdo nun songo arrevate a cunclusione univuche, pecché nun è chiaro si 'a parola ''''Campania'''' fosse na derivazione 'e ll'aggettivo mudificato 'e Capua (Capua, Capuania, Campania), o pure s'adda mèttere a cumfronto cu "campagna", comme facésse presupponere ll' espressione canusciuta "Campania felix". Si 'o senzo fosse chisto, se vò sottolineà ca 'o sustantivo latino "campus" tène propeto 'o significato 'e "chiana, campagna chjena", ca stesse a 'ntennere, assjeme, 'o [[clima]] favorevule pure canusciuto, 'a fertilità particulara e 'a bellezza 'e ll'area.
==Giugrafia==
Pe chello ca reguarda 'o rilievo, putimmo pe primma cosa distinguere, 'a dorsala appenninica centrala, ca va da nord-ovèst a sud-èst e cumprenne massicce comme: (Matése, Taburno, Avèlla, Terminio, Cervialto, [[Alburno]], [[Cervati]]), a cuje sègue verzo est na zona 'e autechiane e conche ([[Beneviento]], [[Montecalvo Irpino]], [[Ariano Irpino]], [[Valle Caudina]], ecc). Int'a zona litorala truvammo massicce 'e origena vulcaneca (Somma-[[Vesuvio]], [[Campe Flegree]]) e 'e origena sedimentaria ([[monte Lattare]] e Massico). 'E cchiane cchiù 'mpurtante songo a nòrd chella d' 'o [[sciummo]] [[Garigliano]] e chella d' 'o sciummo [[Volturno]]; chest'urdema tocca a sudd' o surco d' 'o sciummo [[Sarno (sciummo)|Sarno]] e custituisce 'a Chiana Campana, cchiù propeta, fertile e cu na cumcentrazione auta 'e pupulazzione. Arricurdammoce, pò, 'a chiana d' 'o sciummo Sèle a sùdd, ca forma 'a chiana 'e [[Paestum]] e 'a chiana salernetana. A est d' 'e massicce 'e ll'Alburno e d' 'o Cervati se stenne 'o [[Vallo 'e Diano]], attraverzato d' 'o sciummo Tanagro, ca ô prencipio éva nu laco pleistocenico gruosso. 'E sciumme se meneno 'nprevalenzia dint'o [[Mar Tirreno|Tirreno]] e teneno na currèra spigulosa, cu gole a burrone tra é massicce varje d' 'a reggione. 'E ffonte songo cupiose e sorgeno ê pjere d' 'e riljeve calcarie, addò songo frequente fenomene [[carsismu|carseche]].
===Isule===
Ll'[[arcipelago campano]] jè compuoseto da tre [[isula|isule]] prencepale: [[Ischia]], [[Capri]] e [[Proceta]], celebre pe tutto 'o munno pe 'e bbellezze naturale, e da ate doje isule menore: [[Vivara]] (attaccata a Proceta da nu ponte) e [[Nisida]] (attaccata ô cuntinente).
===[[Nisida]]===
Nisida (d'o grieco ''isula peccerella'') jè n'isula peccerella ca fa parte 'e ll'arcipèlago 'e ll'[[isule Flegree]], a poca distanzia d'a custjera 'e Capo Pusilleco, a ll'intèrno d' 'o territorio d' 'a città 'e Napule. 'O "status" ca tène 'e isula, antanne pacifico, ogge vène cumtestato pecché da cocche decènnio è cummunecato da nu puntile 'e preta ô cumtinente.
===[[Capri]]===
Ll'isula 'e Capri se trova int'o [[Gurfo 'e Napule]]. Sita rimpètto â [[Penisula surrientina]], jè canusciuta pe 'a bellèzza soja d' 'e tiempe 'e ll'[[impero romano]]. L'isula è, a differènzia d' 'e vecine Ischia e Proceta, 'e origena carsica. Ô prencipio éva auiata â penisula surrientina, ma cchiù tarde fuje agliuttuta pe na parta d'o mare e spartuta quinde d'a terraferma, addò ogge se trova 'o [[stritto 'e Vocca Piccerella]]. Capri appresènta na struttùra morfologica cumplessa, cu ccime 'e mèdia altèzza ([[Monte Sularo]] (589 m) e Monte 'e Tiberio (334 m)) e autechiane alarghe 'nterne, tra cuje 'o prencepale è chillo annummenato "'e Anacapri".
===[[Isula 'e Ischia|Ischia]]===
L'isula 'e Ischia, 'e 46 [[km²]] 'e suprafiggie e 61 mila abitante circa, jè 'a cchiù grossa 'e ll'isule d' 'o [[Gurfo 'e Napule]]. D'o punto 'e vista ammenistrativo se sparte a seje cummune: [[Barano d'Ischia]], [[Casamicciola Terme|Casamicciula]], [[Forio|Furijo]], [[Ischia (NA)|Ischia]], [[Lacco Ameno]], [[Serrara Fontana]], pure ca è stata appresentata na pruposta 'e leggia regionala 'e iniziativa popolarèsca pe puté arrevà a nu ''''Cummune Unico'''' 'e l'Isula 'e Ischia, criato pe [[referendum]] popolare. Pe 'o mumento se sta aspettanno n'indizione da parta d' 'a Reggione Campania, pure ca nun ce stanno obblighe a pruposeto. D'o punto 'e vista naturale l'isula appresènta assaje caratteristiche, ca le veneno pure da l'origena vulcanica, ca tra l'ati cose ha rennuto possibile o sviluppo 'e n' attività economica prupizia, mannata annanze d'o [[turismo]] sia termale, ca balneare. 'O [[Monte Epomeo]], è 'a cimma cchiù ajaveta 'e ll'isula, cu 789 metre. Pe ce arrevà se pote ì fino â lucaletà annummenata Funtana e da là s'à da ì annanze a père fino e 'ncoppa â vétta o, comme ausaveno 'e campagnuole antanne, 'n cuollo ê ciucce. A vecino â cimma 'e tufo vèrde ce stanno 'e rjeste 'e n'eremo e 'a chiesélla addedicata a [[San Nicola 'e Mira|S. Nicola 'e Bari]]. D'a cimma se pote veré na visuale 'e bellèzza 'ncumparabile ca va da Capri, a [[Ponza]], [[Gaeta]], Napule, 'o [[Vesuvio]], 'e [[Monte Lattare]] e 'a penisula surrientina.
===[[Vivara]]===
L'isula 'e Vivara jè n'isula piccerella d' 'o gurfo 'e Napule situata a poca distanzia da ll'isule 'e Proceta e 'e Ischia e appartenenta ô gruppo 'e ll'isule flegrèe. L'isula ammesura 0.4 km² e tène nu perimetro 'e 3 km circa cu na forma 'e mezaluna; 'o riljevo cchiù ajaveto ammesura 110 mètre 'ncoppa ô livèllo d' 'o mare e sta situato ô centro 'e ll'isula. Vivara sta sottaposta â giurisdizione ammenistrativa d' 'o Cummune 'e Proceta, a cuje sta cummunecata da nu ponte suttile. Sta disabitata e ghiè na resèrva naturala statala, parta d' 'o parco regionale d' 'e Campe Flegreje. Tutto 'o litorale sujo pò fa parta 'e ll'area naturala marina pruteggiuta Regno 'e Nettuno. 'E pponte estrème songo 'a ponta 'e Mjezojuorno a Sudd e 'a ponta Capetjello a Nòrd, arrevutata verzo l'isula 'e Proceta. 'A ponta d'Alaca, a Ovèst, defenesce 'o punto cchiù stritto d' 'o canale 'e Ischia, pe tramente tutta 'a custiera orientala, ripida e scuscèsa, vèna chiammata 'a Carcara.
== Clima ==
A Campania se pote spartere a doje zone climatiche: chella cu nu clima mite, 'nfluenziata d'a presènzia d' 'o mare, ca cumprènne 'a costa d' 'o [[Pruvincia 'e Caserta|casertano]], d' 'o [[Pruvincia 'e Napule|napulitano]] e 'a costa d' 'o [[Pruvincia 'e Salierno|salernetano]] (assjeme a ll'arcipelago) addò se poteno sèntere chiù assaje 'e benefìcie d' 'o mare; e chella cu nu clima chiù rigido, ca cumprènne 'e zzone 'nterne addò se sènte 'a presènzia d' 'a muntagna: pe chestu a vjerno dint' 'e zzone 'e muntagna se rigistreno temperature rigide, e pure int' 'e vvalle nun mancheno gelate e banche 'e [[neglia]], a vote accumpagnate da ciuccate 'e néve ca se fanno sempe chiù cupiose mano mano ca se trase dint' ô paése e se saglie 'e altitudine. Â està se pote arrevà a temperature aute e ce stanno jurnate a [[sole]] chino, e pure 'e caratteristiche orografiche e 'a 'nfluènzia benèfica d' 'o mare, renneno 'o cavero chiù suppurtabile.
D' 'o punto 'e vista [[precipitazioni|precipitativo]], a chiù parta d' 'a regione arresulta esposeta ê vjente ummete atlantiche pe 'a vecenanzia relativa d' 'a dorsala appenninica â custjera. Ne cumsègueno valure chiù tosto abbundante pure 'ncoppa ê ccoste (media attuorno a 1.000 mm pe anno, a parte cocche valore nu poco 'nferiore 'ncoppa ô litorale casertano). Cosa curiosa, 'e valure minime 'e chiovere se rigistreno propeto chiù int'a ll'entrotèrra da chell'ato lato d' 'o sparte-aque appennineco: chest'urdemo tenne a fà saglì a ovèst fino e 2.000 mm 'e valure pluviometriche 'e cocche località 'e ll'[[Irpinia]], pe tramente oltre ô sparte-aque a est s'acala subeto fino e 600-700 mm.
==Storia==
===D"a colonizzazione grieca a l'accupazione rumana===
===D"e lungobarde ô viceregno spagnuolo===
Verzo 'o finale d"o [[V seculo]] 'e [[lungobarde]] calajeno 'n [[Italia]] arrevànno fino â Campania. Cu 'a funnazzione d' 'o [[Ducato 'e Beneviento]], e pò cu 'a caruta 'e [[Pavia]], addeventaje prencepato e verzo 'o [[XI seculo]] addeventaje pussesso d"o puntefice (annummenato d'e storiche ''''o barcone d"o [[Papa]] 'ncoppa ô Sud Italia''''), 'a Campania perdètte ll'unità, pecché 'o riesto d' 'o territorio rummanètte a [[Bisanzio]]. L'anno [[1030]] 'e [[nurmanne]] acquisètteno 'o feudo 'e [[Aversa]], primmo pussèsso loro ô Sud Italia. 'A Campania fuje pò aunita cu 'o [[Regno 'e Sicilia]], e miso 'n mano ê suvrane respettive ([[Altavilla]], [[Hohenstaufen]], [[Angioine]] e [[Aragunese]]). 'O Regno 'e Sicilia addeventaje chiù tarde nu vicerègno d' 'a [[Spagna]], e 'o vicerré stèva 'e sède a [[Napule]], ca era addeventata [[Capitale (città)|capitale]] d' 'o Regno 'e Sicilia, e po' d' 'o [[Regno 'e Napule]], dint'ô [[1266]]. 'A pulitica d' 'e suvrane spagnuole stéva da parta d' 'e cete chiù aggiate: chesto provocaje 'e rebellione d'a parta d' 'e cclasse chiù povere. Una d' 'e ffiùre d' 'a rebellione 'e chest'epuca fuje [[Masaniello]], ca purtaje annanze na campagna agguerruta contro ô vicerré.
===D"e Burbone a l'Unità 'e ll'Italia===
Doppo 'a [[uèrra 'e successione polacca]] 'a Campania passaje ê [[Borbone 'e Napule|Burbone]]. 'O primmo re fuje Carlo 'e Burbone, rummasto cèlebre pe avé abbiate assaje rifòrme 'n campo economico e liggislativo. 'A capitala, [[Napule]], addevènta centro culturale e 'ntellettuale, e una d' 'e ccittà europee chiù pupulose e avanzate. Doppo 'e ll'esperjenza corta d"a [[Repubbreca Partenopea]] 'e Napule, ô [[1799]], [[Napoleone Bonaparte]] annummenaje Re 'e Napule ô cainàto [[Gioacchino Murat]] ca abolètte na vota e pe sempe 'o feudo. Doppo 'e ll'età 'e Napulione 'o [[Cumgresso 'e Vienna]] turnaje a affidà 'o [[Regno d''e Ddoje Sicilie|Regno d<nowiki>''</nowiki>e Doje Secilie]] ê Burbone. Ô [[1861]] 'a regione fuje annettuta ô Règno d'Italia. Cu tutta 'a custruzione d' 'o centro siderurgico 'e [[Bagnole]], e 'a bunifica 'e cocche zona malarica, 'a regione fuje assaje tuccata da ll'emigrazione.
===Doppo 'a guerra===
Durante 'a [[sicunna guerra munniale]] 'a Campania fuje 'o tiatro 'e cocche operazione militara cèlebre, comme 'o [[Operaziòn Avalanche|sbarco a Salierno]] e 'e [[Quatte jurnate 'e Napule]]. Doppo 'a uèrra 'a Campanià facette parta 'e chillu gruppo 'e regione d' 'o [[Mjezojuorno 'e l'Italia|Sud Italia]], fonte 'e emigrazione chiù assaje verzo 'o Nord Italia.
Int'a ll' [[anne 1970]] e [[anne 1980]] se vedètte n' aumènto d' 'a [[criminalità organizzata]] . 'O [[23 'e nuvembre]] [[1980]] succedètte nu [[Tarramoto 'e l'Irpinia|tarramoto]] ca ne colpètte na parta grossa. Ogge ancora 'a Campania rummane na regione taliana cu parecchie prublematiche, 'a primma jè 'a [[criminalità organizzata]] e ll' [[Crise da munnezza â Campania|emergènzia d' 'a munnezza]].
==Pupulazione==
Cu 'e 5.790.187 abitante ca tène, 'a Campania jè tra 'e regione chiù abitate 'e ll'[[Italia]], e ghiè pure chella cu 'a denzità abitativa chiù auta (427,7 ab/km²). Ma 'e squilibrie d' 'a distribuzione 'e ll'abitante 'ncoppa ô territorio songo enorme: 'e pruvince 'e [[Pruvincia 'e Avellino|Avellino]] e [[Pruvincia 'e Beneviento|Benevjento]] tèneno 156 e 139 àb/km² a peròna; chella 'e [[Pruvincia 'e Caserta|Caserta]] ne tène 'o duppio (333 ab/km²) e adderettura chella 'e [[Pruvincia 'e Napule|Napule]] ne tène 2.632, e ghiè 'a pruvincia cu 'a denzità 'e pupulazione chiù auta 'e tutta Italia. Doppo 'e [[Napule]] songo [[Salierno]] e [[Giugliano]] 'e città chiù pupulose (l'urdema jè 'a città nu capoluoco chiù pupulosa 'e ll'Italia).
A Campania tène l'indice 'e natalità chiu auto 'e l'Italia e ogge avanta a percentuala chiu auta 'e giuvene. Se pote dicere ca chella 'e [[Napule]] jè na cunurbazione, addò però mancheno assaje servizie (rete 'e ferrovie, securtà, descarreche adeguate).
Ô 2006 (fonte: annuario statistico italiano 2007) 'e nasciute fujeno 64.096 (11,1‰), e 'e muorte 46.482 (8,0‰) cu nu 'ncremjento naturale 'e 17.614 unità a cumfronto cu 'o 2005 (3,0%). 'E famiglie tèneno 'n media 2,8 cumpunjente.
'A Campania jè 'a regione taliana cu' o tasso 'e [[suicidio|suicidi]] cchiù vascio (2,6 pe 100.000 abitante a 'o 2007 a cumfronto cu na media naziunale 'e 5,6) Fonte: [http://www.cnel.it CNEL], 2007.
Cà abbascio vèneno mise 'e primme 13 cummune d' 'a regione pe pupulazione.
<div style="font-size:90%; border:0px; padding:0px; margin-left:1em; margin-right:0px;margin-bottom:0px; text-align:center">
{| {{prettytable|width=69%}}
|- bgcolor="#EFEFEF"
! 'Mpressa
! Città
! Pruvincia
! Pupulazione<br/> (ab)
! Stesa<br/> (km²)
|-
| align=center|[[File:CoA Città di Napoli.svg|35px]]
| [[Napule]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|966.209
| align=center|117
|-
| align=center|[[File:Salerno-Stemma.png|55px]]
| [[Salierno]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Salierno]]
| align=center|140.580
| align=center|58
|-
| align=center|[[File:Giugliano in Campania-Stemma.png|50px]]
| [[Giugliano]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|113.843
| align=center|94
|-
| align=center|[[File:Torre del Greco-Stemma.png|35px]]
| [[Torre d''o Grieco]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|87.890
| align=center|30
|-
| align=center|[[Fiùra:Pozzuoli-Stemma.gif|35px]]
| [[Pezzulo]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|83.364
| align=center|43
|-
| align=center|[[File:Casoria-Stemma.png|35px]]
| [[Casoria]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|80.020
| align=center|12,03
|-
| align=center|[[File:Caserta-Stemma.png|35px]]
| [[Caserta]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Caserta]]
| align=center|79.161
| align=center|53,07
|-
| align=center|[[File:Castellammare di Stabia-Stemma.png|35px]]
| [[Castiellammare 'e Stabia]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|65.403
| align=center|17
|-
| align=center|[[Fiùra:Stemma afragola.gif|35px]]
| [[Afravola]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|63.857
| align=center|17,99
|-
| align=center|[[File:Benevento-Stemma.png|35px]]
| [[Beneviento]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Beneviento]]
| align=center|62.937
| align=center|130
|-|
| align=center|[[File:Marano_di_Napoli-Stemma.png|35px]]
| [[Marano 'e Napule]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|58.938
| align=center|15,45
|-
| align=center|[[Fiùra:Avellino-Stemma.png|35px]]
| [[Avellino]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Avellino]]
| align=center|57.068
| align=center|30,41
|-
| align=center|[[File:Portici-Stemma.png|35px]]
| [[Puortece]]
| align=center|[[Pruvincia 'e Napule]]
| align=center|55.786
| align=center|4
|}
</div>
===Parlate locale===
''Articulo prencepale: [[Lengua napulitana]]''
 Campania se sconta l'esistènzia 'e assaje dialette. 'A Campania e 'o [[Veneto]], fanno parta 'e chelle regione addò 'e parlate locale se songo mentenute chiù assaje. Dint' 'a Campania esisteno: 'o [[dialetto salernetano]], ca se parla â [[Pruvincia 'e Salierno]], 'o [[dialetto casertano]] (ma s'aveese 'a parlà 'e [[dialetto mondraonese-sessano]]) ca se parla int' 'a chiù parta d' 'a [[Pruvincia 'e Caserta]] e ca se pote aunà cu é parlate d' 'o [[''sud Pontino'']], chella parta d' 'o [[Lazzio]] addò se parleno dialette 'mparentate assaje cu chille d' 'a Campania; 'o [[dialetto beneventano]], ca se parla â [[Pruvincia 'e Beneviento]], 'o [[dialetto avellinése]] pure ditto [[irpino]] ca se parla int' a quase tutta 'a [[Pruvincia 'e Avellino]] e 'e [[dialette ischitane]] ca se parleno 'ncoppa 'a ll'isula 'e [[Ischia]]. 'O [[Napulitano]] se parla int' ô territorio ca se trova int' â [[Pruvincia 'e Napule]], 'a parta chiù occidentala d' 'a [[Pruvincia 'e Avellino]] ('o [[Baianése]] e 'o [[Vallo 'e Lauro]]) e â parta chiu meridionala da [[Pruvincia 'e Caserta]] (a [[Castel Volturno|Castjello]], [[Aversa]] e 'e cummune vecine, a parta 'a zona situàta fra [[Villa Literno]] e [[Villa 'e Briano]] addò se parla 'o [[dialetto casalese]]). A Afravola' o dialetto afravulése cagna d' 'o napulitano sultanto pe 'a sustituzione d' 'a "a" finala accentata cu 'a "o" finala accentata. 'E tutte manère, se tratta 'e spartemjente artificiale, pecché, comme pe tutta ll'Italia, ogni paése tène nu dialètto differènte da chillo d' 'o paése vecino, pure a distanzia 'e poche chilometre.
===Usanze e tradizione locale===
*'E Prijatorie ([[Cerreto Sannita]])
*Fèsta 'e Santu Nicola ([[Fragneto Monforte|Fragnéto Monforte]])
*Prucessione d' 'e Giglie ([[Brusciano]])
*Fèsta 'e Moncastjello e Disfida d' 'e Trumbunjere ([[Cava de' Tirreni|Cava dé Tirrène]])
*Fèsta d' 'a Maronna 'e l'Olmo ([[Cava de' Tirreni|Cava dé Tirrène]])
*Fèsta 'e [[Mater Domini (Nocera Superiore)|Mater Domini]] ([[Nocera Superiore|Nucèria Superiora]])
*Fèsta d' 'e Sante Cosema e Damiano ([[Jevule]])
*Fèsta 'e Santu Matteu (Salierno)
*Fèsta d' 'e Quatto Altare ([[Torre del Greco|Torre d' 'o Grieco]])
*Fèsta 'e [[San Gennaro]] ([[Napule]], [[19 'e settembre]])
*Fèsta d' 'a Maronna 'e ll'Arco ([[Sant'Anastasia|Sant'Anastasìa ]])
*Fèsta d' 'a Maronna d' 'e Grazie ([[Giugliano in Campania|Giuljano]])
*Fèsta d' 'e Maronna d' 'e Galline ([[Pagani]])
*Fèsta d' 'e Giglie ([[Nola]])
*Vuolo 'e l' Angele ([[Ottaviano|Ottajano]])
*'A [[Tombola]] (int' ê fèste 'e [[Natale]])
*Fèsta 'e ll'uva ([[Solopaca]])
*'O Carnevale 'e [[Capua]]
*'O Carnevale 'e [[Villa Literno]]
*'O Carnevale 'e [[Saviano|Savjano]]
*'A Chjena ([[Campagna (SA)|Campagna]])
*'E Fucanuole ([[Campagna (SA)|Campagna]])
*Maio 'e Santu Stèfano ([[Baiano|Bajano]]) 25 'e dicèmbre
*Prucessiona d' 'a 'Mmaculata Cuncezione ([[Torre del Greco]]) 8 'e dicèmbre
*Prucessione 'e Santu Mechèle Arcangelo ([[Sturno]]) 8 'e maggio e 29 'e settembre
*'O [[Presebbio|Presèpio]] Vivènte 'e [[Morcone]] 'o 3 'e [[jennaro]]
==Economia==
'A Campania 'n [[Italia]] se classifica ô sèttimo posto comme [[PIL]] lordo.
Pe ll'[[Eurostat]], ll'istituto d' 'e statistiche 'e ll'[[Aunione europea]], 'a Campania sta tra 'e regione chiu povere 'e ll'[[Europa]]. 'A [[renneta]] d' 'a regione jè uguala ô 66,2 pe cjento d' 'a media cuntinentala, 'o dato chiù vascio d' 'o sud Italia (fermo ô 69,6 pe cjento).
'A Campania, doppo d' 'e [[Pùglia|Puglie]] e d' 'e [[Abruzzo|Abruzzi]], jè 'a regione chiù 'ndustrializzata 'e l'Italia meridiunale. 'E pruvince 'e [[Pruvincia 'e Napule|Napule]], [[Pruvincia 'e Salierno|Saljerno]] e [[Pruvincia 'e Caserta|Casèrta]] songo, da chistu puntò 'e vista, 'e zone chiù ricche. Propeto ll'area 'ndustrjala 'e Casèrta, ca se trova a ll'asciuta 'e ll'[[autostrada]] 'e Casèrta Sud, grazie a nu nummero gruosso 'e fabbriche, jè ogge na d' 'e zone chiù 'ndustrializzate d' 'a reggione e 'e tutto 'o Meridione 'e ll'Italia.
Assaje 'mpurtanzia tène 'o settore [['ndustria alimentara|alimentare]] (cumservazione 'e prudotte agricule, pastificie), relazionate cu n' [[agricultura]] sviluppata ([[pummarola|pummarole]], specie 'a [[Pummarola 'e San Marzano|San Marzano DOP]] 'e ll'[[Agro Nucerino Sarnese]] e agrume cchiù assaje 'ncoppa â [[custiéra Marfitana]]), [[frutticultura]] e aé derivate ra l'[[allevamjento]] (latticine e [[caso|furmagge]], tra cuje a [[muzzarella 'e vufera]]) int'é prvuince 'e Casèrta e Saljerno. A Benevjento jè canusciuta a pruduzione du turrone e du liquore; 'ncoppa a na bona parta da regione stanno presènte cultevazione vitivinicule ca danno origena a vino 'e qualità specjala (Es. [[Taurasi]], [[Grjeco 'e Tufo]], [[Fiano 'e Avellino]]).
Pure 'mportante jè o settore [['ndustria meccanica|meccanico]], cu l'[[Alfa Romeo]] a [[Pomigliano d'Arco]], a [[FMA]] 'e [[Avellino]] e é [[Cantjere navale 'e Castjellammare 'e Stabia|cantjere navale 'e Castjellamare 'e Stabia]], senza se scurdà 'e l'industria aerospaziala ca tene pure into a chesta zona uno dé pole chiu essenziale â Campania cu l'[[Alenia Aeronautica]]. A [[Solofra]] (AV) stà cumcentrato uno dé chiu 'mpurtante pole europèje pe chellu ca riguarda l'industrie du cuojo e da concia dé pelle; presente int'â zona songo pure assaje industrie chimiche comme a [[BASF]].
'O [[puorto 'e Napule]] e 'o [[puorto 'e Salierno]] songo tra 'e cchiù attive 'e ll'Italia pe muvemjento merce e passeggjere (pe chiste urdeme cchiu assaje chillo 'e Napule, ca fuje 'o siconno cchiù attivo d' 'o munno doppo 'o puorto 'e [[Hong Kong]]).
Ll'attività attaccata a ll'[[artigianato]] cumprenne 'e [[Merletto|merlette]], 'a lavorazione d' 'a créta e d' 'a [[Ceramica|ceramica]] (celebre chelle 'e [[Capemonte|Capo 'e monte]] e 'e [[Vietri sul Mare|Vjetre]]), d' 'a séta pregiata 'e [[San Leucio]] a Caserta, d' 'e [[Presebbio napulitano|Presebbie napulitane]] 'e [[via San Gregorio Armeno]]. A [[Marcianise]], a sud 'e Caserta, jè presènte uno d' 'e meglio pole industriale 'e ll'oreficeria italiana.
'O [[turismo]] jè sustenùto d' 'a presènzia abbondanta 'e bellèzze artistiche e naturalistiche, ca attireno tutte l'anne miliune 'e presenzie.
Mettenno tuttecose assjeme, 'a Campania appare na regione cu putenzialità economiche grosse, comme pure assaje ate reggione d"o [[Meridione]], putenzialità frenate pe disgrazia da nu malu guèrno d' 'o territorio da parte 'e ll'istituzione.
==Ammenistrazione==
[[Immagine:Map of region of Campania, Italy, with provinces-nap.svg|right|thumb|250px|'E pruvince d"a Campania]]
D' 'o punto 'e vista ammenistrativo, 'a Campania sta spartuta dint' a cinco pruvince: 'a [[Pruvincia 'e Avellino|Pruincia 'e Avellino]], ca cumprenne cjentoricennove cummune, a [[Pruvincia 'e Beneviento|Pruincia 'e Benevjento]], ca cumprenne sittantotto cummune, a [[Pruvincia 'e Caserta|Pruincia 'e Caserta]], ca cumprénne cjento e quatto cummune, a [[Pruvincia 'e Napule|Pruincia 'e Napule]], ca cumprenne nuantaruje cummune, e a [[Pruvincia 'e Salierno|Pruincia 'e Saljerno]] (a cchiù gruossa), ca cumprenne cjentocinquantòtto cummune. [[Napule]] jè na [[cità metropulitana]]. O tissuto urbano da regione aùna 'e cinco capeluoghe int'a una cunurbaziona grossa.
==Prudutte agroalimentare tradizionale==
'O menistero d' 'e [[Menistero d"e Puliteche Agricule, Alimentare e Forestale|Puliteche agricule e alimentare]], 'n cullaburazione cu 'a reggione Campania, ha arrecanusciute trecjento e cinco prudutte campane comme tradizionale.
==Puliteca==
O president è Vicienz de Luca.
==Criminalità organizzata==
{{vedi anche|Camorra}}
== Gallaria 'e fiure ==
<gallery>
File:Avellino1.JPG|[[Avellino]]
File:Benevento-Arch of Trajan from North.jpg|[[Beneviento]]
File:Der bourbonische Königspalast in Caserta.jpg|[[Caserta]]
File:Napoli-porto01.jpg|[[Napule]]
File:Veduta su Chiaia, Penisola Sorrentina e Capri.jpg|[[Napule]]
File:Veduta su Mergellina, Posillipo e isole Flegree.jpg|[[Napule]]
File:SalernoCanalone.jpg|[[Salierno]]
</gallery>
==Diocese e abbazie cattoleche==
{{t}}
Ccà abbascio è stata scritta n'annumerazione 'e diocese e ll'abbazie Cattoleche d"a Reggione Ecclesiasteca Campania.
*Abbazia 'e [[Montevergine]], abbazia territoriale suffraganea ô vescuvato 'e [[Beneviento]] (Superficie: 1 km²).
*Abbazia ra' Santissìm Trinìtà 'e Cavà d''e Tirrene, abbazià territoriàl suffraganea ô vescuvato 'e Salèrn - Campàgn - Acernò (Superficie: 10 km²; parrocchie: 4).
*Abbazia ro' Goletò fondàt ra San Guglielm ra Vercellì, abbazià territoriàl suffraganea ô vescuvato 'e Arcidiocès 'e Sant''Angèl dei Lombardi-Conza-Nusco-Bisaccia.
*Arcidiocese 'e Amalfì, sede arcivescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Salèrn - Campàgn - Acernò (Superficie: 150 km²; parrocchie: 76).
*Arcidiocese 'e Beneventò, sede ''''''<nowiki>metropolitanà'</nowiki>''''' (Superficie: 1.691 km², parrocchie: 116).
*Arcidiocese 'e Capuà, sede arcivescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 500 km²; parrocchie: 59).
*Arcidiocese 'e Napolì, sede ''''''<nowiki>metropolitanà'</nowiki>''''' (Superficie: 274km²; parrocchie: 287).
*Arcidiocese 'e Salèrn - Campàgn - Acernò, sede ''''''<nowiki>metropolitanà'</nowiki>''''' (Superficie: 1.398 km²; parrocchie: 163).
*Arcidiocese 'e Sant''Angèl dei Lombàrd - Conzà - Nuscò - Bisaccià'', sede arcivescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Benevènt (Superficie: 1.290 km²; parrocchie: 36).
*Diocese 'e Acerrà, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 157 km²; parrocchie: 27).
*Diocese 'e Alifè - Caiazzò, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 580 km²; parrocchie: 44.
*Diocese 'e Arianò Irpinò - Lacedonià, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Benevènt (Superficie: 781; parrocchie: 43).
*Diocese 'e Avellinò, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Benevènt (Superficie: 394 km²; parrocchie: 64).
*Diocese 'e Aversà, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 361 km²; parrocchie: 92).
*Diocese 'e Casertà, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 185 km²; parrocchie: 65).
*Diocese 'e Cerrèt Sannìt - Telese - Sant''Agàt de'' Gotì, Sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Benevènt (Superficie: 583 km²; parrocchie: 60).
*Diocese 'e Ischià, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 46 km²; parrocchie: 25).
*Diocese 'e Nocerà Inferiòr - Sarnò, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Salèrn - Campàgn - Acernò (Superficie: 157 km²; parrocchie: 54).
*Diocese 'e Nolà, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 450 km²; parrocchie: 115).
*Diocese 'e Puzzuole, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 105 km²; parrocchie: 67).
*Diocese 'e Sessà Auruncà, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 338 km²; parrocchie: 42).
*Diocese 'e Teggiàn - Policastò, sede suffraganea ô vescuvato 'e Salierno - Campàgn - Acernò (Superficie: 1.986 km²; parrocchie: 81).
*Diocese 'e Teano - Calvì, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 663 km²; parrocchie: 70).
*Diocese 'e Vallo ra' Lucania, sede vescovìl suffraganea ô vescuvato 'e Salierno - Campàgna - Acerno (Superficie: 1.562 km²; parrocchie: 138).
*Prelatùra 'e Pumpeje, prelatùr territoriàl suffraganea ô vescuvato 'e Napule (Superficie: 12 km²; parrocchie: 5).
== Pruvince ==
'A pruvince d''a Campania so':
*[[Pruvincia 'e Nàpule|Nàpule]]
*[[Pruvincia 'e Avellino|Avellino]]
*[[Pruvincia 'e Beneviento|Beneviento]]
*[[Pruvincia 'e Caserta|Caserta]]
*[[Pruvincia 'e Salierno|Salierno]].
=='A lenguisteca==
In Campania se parla, pure co' quacche differenza peccerella, a tutte parte [[lengua napulitana|'o Napulitano]].
[[Image:ItalyCampania.png|right]]
{{commons|Campania}}
{{Reggiune d'Italia}}
{{Purtale|Campania}}
[[Categoria:Campania| ]]
| |||