Marte: Cagnamiente nfra 'e versiune

Aroppo â [[Venere]] e [[Giove]], Marte jè 'o chianeta cchiù facele â veré r{{v}}a Terra pe mmiezzo r{{v}}a lummenosetà relativa e r{{v}}o particulare culore russo. Perzò ggià 'e popule 'e cultura grieca-romana 'o nchippavano â mmaggene 'e [[Ares]]/[[Marte (dio)|Marte]], dio r{{v}}a [[uerra]]<ref name="inaf" />. Ntr'â 'e primme ca accumenciaje â chiaità 'e ll'asservazziune 'e Marte se pò allecurdà [[Aristotele]], ca s'addunaje ca passava â reto â Luna<ref>{{cita|Greco|p. 111}}</ref> penzanno 'e avé nu nzaio 'e nu [[Sestemma geocentreco|annevierzo geocentreco]]. Ô 13 'e Attrufe [[1590]] [[Michael Maestlin]] asservaje 'o sulo guattamiento saputo 'e Marte â Venere nt'â cità germanese 'e [[Heidelberg]]<ref>{{Cita web|http://www.projectpluto.com/mut_pln.htm|titulo=Assorted planetary/lunar events|lengua=en}}</ref>. Ô 1609 [[Galileo Galilei|Galileo]] fuje 'o primmo cristiano â appizzà nu ucchialone â Marte. Fu je sulo â fine r{{v}}o [[XIX seculo]] ca asservazziune e 'a migliurìa r{{v}}a tecneca ca facettero avé na vesione abbastante chiara e mnprecisa ppe canoscere cummo jè fatto 'o vero 'a superfiggia marziana. Ô 5 'e Settiembre [[1877]] nce fuje na apposizzione perieleca e rint'â chill'anno ô astronomo taliano [[Giovanni Schiaparelli]], nt'â chillo mumiento [[Milano]], pegliaje nu ucchialone 'e 22 cm ppe disegnà 'a primma mappa minuta 'e Marte r{{v}}. Nt'â mappa nc'erano chille ca fujeno annumenate "[[Ncarze 'e Marte|nCarze]]", ca aroppo se venette â sapé jessere sulo llesejune, sicommo 'a supraffigia r{{v}}o chianeta teneva na meta 'e luonghe riche annumenalle cummo â 'e sciumme r{{v}}a Terra<ref>{{cita|Sagan}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.umich.edu/~lowbrows/reflections/2001/dsnyder.7.html|titulo=An Observational History of Mars |autore=Dave Snyder |acciesso=10 'ìe Marzo 2009 |lengua=en}}</ref>.

 

 

Schiaparelli tuttavòta traruceddete nt'â lengua ngrese 'o termene "ncarzo" cu ''canal'', zoè "lagne", e nun ''channel'', purtaje 'e scenziate 'e tutt{{v}}o munno â crerere ca ncopp'â Marte nce stevano furmaliette<ref>{{Cita web|url=https://www.nasa.gov/audience/forstudents/postsecondary/features/F_Canali_and_First_Martians.html|titulo=The 'Canali' and the First Martians|acciesso=19 'e Majo 2017|lenga=en}}</ref>, pe ntramente 'o scenziato chiataje sulo 'e gruosse surche ncopp'â supraffigia. Mprurenzato 'a stu fatto, ll' [[astronomo]] [[Stati Aunite d'America|merecano]] [[Percival Lowell]] funnaje nu [[asservatorio astronomeco|asservatorio]], ll'[[asservatorio Lowell]], ca teneva nu occhiaro 'e 300 e 450 mm ca benette ausato nt'â ll'apposizzione r{{v}}ô [[1894]] e chille aroppo. Pubbrecaje na morra 'e libbre ncopp'â Marte e ll'ideie ncopp'â ll'asistenza 'e bbita ncopp'ô chianeta e 'e ncarze artificiale avettero na gruossa mprurenza ncopp'â penione pubbreca<ref>{{Cita web|url=http://www.space.com/13197-mars-canals-water-history-lowell.html|titulo=Tracing the Canals of Mars: An Astronomer's Obsession|acciesso=19 'e Majo 2017|lengua=en}}</ref>. Ntr'â ll'astronome ca verettero 'e "furmaliette" 'e Marte se ponno sllercurdà mpurre [[Henri Joseph Anastase Perrotin|Henri Joseph Perrotin]] e Louis Thollon 'e [[Nizza]]<ref>{{cita libro |autore=W. W. Payne |capitulo=The Planet Mars |titulo=Popular Astronomy, vol. 3 |editore=The SAO/NASA Astrophysics Data System|anno=1896|paggene=345-348 |lengua=en}}</ref>. Nascette rint'ô stisso periudo 'a mmaggene 'e nu munno viecchio, ô cuntrario r{{v}}a Terra 'e mmiezza aità, arò 'a seccagna e 'o tiempo ncuorio custregnettero 'o populo 'e Marte â fravecà gruoose furmaliette: nu''[[topos]]'' ca avette nu gruosso socciesso nt'â [[fantascenza]].