Inèštra
Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése
La inèštra è na chianda e la famiglia e le Fabaceae. È l’úneca spèce e gl jènere Spartium.
.jpg)
Descrezzione cagna
È ne šterpone prènn ávete da 0,5 a 3 m. Gl fušt suó vérd, tunn, vacand, allirt é che ne muare rámera fine comm a vign .
Frunn cagna
Le frunn suó sémblece, pelate, sénza pernucc, a forma e langia é lòngh 1 a 3 cm. Suó vérd cupe é cádene quasce ndutt quann la chianda scerisc.
Sciuore cagna
Suó reštritt a crammòll, papiglenácee é e chelore giall vive, mbrefemuate ne muare. La mbellenazione è fatta da gl nzètt.
Cròlla e 2-2,5 cm, fatt da ne vessigl irt, attennate, che ne pengecchione mbonda é cchiù luongh e le scénn pòšt a gl late é pessott a la carèna chembòšta da ddu pètale líbbere ma appeccechiate é reggeriate mbonda.
Scerita: da maje a lugl.
Frutt cagna
È na vajana lònga fin'a 10 cm, a forma e fávecia, vérd é apuó néra quann è fatta. Quann z’arrape, ze ndòrc é jètta la semènda (10 a 18 váchera marrone é velenose) ndèrra vecin'a la chianda štéssa.
Andó ze tròva cagna
Spèc'e gl sudd e l’Auròpa, e gl nòrd áfreca é e gl Mèdie Uriènd, camba torn torn a gl Mediterránee, dénd a la zzòna e la gliva é de la vite. Crésc a gl sole, da 0 a 1.400 m n.l.m. ngim’a gl Appennine (2.000 a gl Étna), ngòpp’a gl terrine sicch é chin'e réna. Pò crésc pure ngim’a chigl cretuse, prò nen tiév'a èss úmmede é acquacciuse.
Allevamènd cagna
Gl mòde cchiù addeprate è la sémmena, che ze fa a gl autunn (settiémbr) o a la primavéra (da marz a mmetà abbrile).
P'avé na bèlla scerita è mègl e nen petà la chianda ogn ann, ma e le fà ogn cingh o sèje.
Use cagna
- Date ca le rádeche críscene ne muare prefunn, pò èss addeprata pe règg gl metune irt assá.
- Da gl vign ze recapa na fibbra tèssele pe fà fune é peffine veštite. A la cambagna gl cundadine gl addòprene p'attaccà le pemmaròle.
- Gl sciuore cácciane ne mèle buon'assá.
Attenzione cagna
La inèštra tè, specialmènd dénd a gl sciuor é a le váchera, n’alcalòide tuósseche chiamate citisina.