Anne

Varianti esistenti: Anno (Napulitano) -

Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése

N'anne nzègna ne períede e tiémbe par'a quigle addeprate da la Tèrra pe cumbletà l'òrbeta séa tòrne tòrne a gle Sole. N'anne è spartute 'n 365 juorne é sèj'ore é pe quésse z'è avut'a ndreduce gl'anne bisèšte chembuošte da 366 juorne p'accungià la deffrènza.

Gle tèrmene z'addòpra pur'a gle períede orbetale de gl'ávete pianéte é pe fa mmòd'a nen ze chenfonne, vè accucchiate a n'aggettive (pres. "anne marziane").

Štòria

Già a gle II sècule p. C. Ipparche de Nicèa, štròneme é matemáteche grèche, meserétte la derata de gl'anne 'n 365 juorne, 5 ore, 55 menute é 12 seconde. Ne risultate ngredíbbele pe l'èpeca.

Anne de gle calannarie

Gle calannarie cèrca de curresponne a gl'anne selare, vište ca le štaggiune suó predotte da sse tipe d'anne. Pe raggiune práteche gl'anne de gle calannarie è chembuošte da ne númmere sane de juorne. Dénd'a gle calannarie addeprate da la socetà occedentale, gle calannarie greguriane, gl'anne tiéve 365 juorne. Pe gle rapparà a gl'anne selare, ogne quatt'anne gle calannarie conda 366 juorne.

La prengepale eccezzione a gle calannarie greguriane è gle calannarie islámeche, ne calannarie gliunare sènza anne bisèšte, addó le recurrènze ze spuóštene attraviérze le štaggiune.

Anne štrenuómece

Dénd'a la štrenemía viéve štabbelite deviérze tipe d’anne:

• gl'anne štellare;
• gl'anne selare;
• gl'anne anemalíšteche;
• gl'anne eclítteche;
• gle períede gliunare sane;
• gl'anne gaussiane;
• gl'anne giuliane;
• gl'anne besseliane.

Símbele

Pure se nen ce šta ne símbele uffeciale dénd'a gle SI, NIST SP811 é ISO 80000-3:2006 cunzíglene gle símbele a, che gle múlteple ka (10³ anne), Ma (10⁶ anne), Ga (10⁹ anne).

Variande dialettale cominése

• anne, pl. anne a Agnone, Aluite, Atini, Biéglemónde, Casale, Pescenische, Sande Ghiasce é Uecalue; janne a Galleniare é Sande Renate; jénne a Settefrate;
• ènne, pl. ènne Casaluiére.