Tarramute: Cagnamiente nfra 'e versiune

[[Image:seisme mexico.jpg|thumb|Dòpp nëne tarramuttarramute a [[Città d'o Messico|CëttàCettà ëde gl MèssëchëMèsseche]].]]

[[File:Chuetsu earthquake-earthquake liquefaction1.jpg|thumb|DiannDann criatcriate da nëne tarramuttarramute]]

NëNe '''tarramuttarramute''' (da lële [[lengua latina|latinlatine]] ''terrae motus'', ch'ò dicdice "mòssa ëde la tèrra") è na trëttétëcatrettéteca velocveloce eé cchiù o menméne fòrt ëde la cròšta tërrèštraterrèštra ch’arriva allaa la mbrëvvisambrevvisa. NëNe vè da gl spuštamiendspuštamènd dëde ndrasatt ëde la massa prëtosapretosa chëche šta sottëtèrrasottetèrra. SsëSse spuštamiendspuštamènd fa scì cèrt’ënërgíacèrt’enërgía denddénd a na zzòna dëde la Tèrra chiamata [[ipëciendripeciéndr]], ch’è gl pund cchiù prëfunnprefunn andó z’è spaccata la ròccia. Da quišt zëze críanëcríane na sèriësèrie d’onn láštëchëelášteche, chiamatchiamate onn sísmëchësísmeche, chëche cúrrënëcúrrene da tutt lële part facènnësëfacènnese sëndìsendì purpure ngòpp’a la Tèrra. MmècMméce cchiù ngima z’è criata quellquéll chëche zëze chiama [[Giufíseca|crètta]].

Gl pòšt ngòpp’a la Tèrra chëche zëze tròva ritt ritt ngim’a gl ipëciendripeciéndr zëze chiama [[piciendrpiciéndr]].

Gl ruamrame ëe la ggiufísëcagiufíseca chëche študia ssësse fënòmënëfenòmene è la sismëlëggíasismeleggía.

FavFave nëne muarmuare tarramuttarramute ogn juorn (cchiù o menméne ciendciénd millmila a gl ann), ma de la cchiùppart nënnen ze n'accòrg nesciune ca suó zëtruopp siéndënëdébbele.

== ScalScale ==

Fra lële scalscale addëprataddeprate pëpe ammësëruàammeserà la fòrza ëde nëne tarramuttarramute, zëze puonn mëndëvàmendevà:

* la scala ëde Mercalli (scritta MM denddénd a la vërzionverzione cagnata) ;

* la scala Shindo ëde l'aggënzíaaggenzía mëtëorëlòggëcameteorelòggeca ggiappunesgiappunése ;

* la scala macrësísmicamacresísmica aurëpéaaurepéa (scritta EMS98).

== Gl tarramuttarramute cchiù ruoss ëe gl XX eé ëde gl XXI sèculësècule ==

[[File:Quake epicenters 1963-98.png|thumb|Mappa dellede zonele sismichezzòne terrestrisísmeche terrèštr]]

# [[Ruoss TarramutTarramute CëlènCelène|Valdivia]], [[Cile|CilCile]] - magnëtudmagnetude 9,5 - 22 majmaje 1960

# [[Štritt ëe Prince William]], [[Alaska]] - magnëtudmagnetude 9,2 - 28 marz 1964

# [[Sumatra]], [[Indonesia|IndënesiaIndenésia]] - magnëtudmagnetude 9,1 - 26 dëciembrdeciémbr 2004

# [[Kamchatka]], [[Russia]] - magnëtudmagnetude 9,0 - 4 nëviembrneviémbr 1952

# [[Sendai]], [[Giappone|GgiapponGiappone]] - magnëtudmagnetude 8,9 - 11 marz 2011

# PëPe dëllàdellà ëde la còšta ëde gl [[EquatorÉquatòre]] - magnëtudmagnetude 8,8 - 31 jënnarjennare 1906

# TarramutTarramute ëde gl [[Cile|CilCile]] ëde gl 2010 - magnëtudmagnetude 8,8 - 27 fëbbrarfebbrare 2010

# [[ÍsërëÍsere Rat]], [[Alaska]] - magnëtudmagnetude 8,7 - 4 fëbbrarfebbrare 1965

# [[Sumatra]], [[Indonesia|IndënesiaIndenésia]] - magnëtudmagnetude 8,7 - 28 marz 2005

# [[Haiyuan]], [[Cina]] - magnëtudmagnetude 8,6 - 16 dëciembrdeciémbr 1920

# [[Assam]], [[Tibet]] - magnëtudmagnetude 8,6 - 15 aušt 1950

# [[ÍsërëÍsere Andreanof]], [[Alaska]] - magnëtudmagnetude 8,6 - 9 marz 1957

# [[RëggionReggione ëde Atacama]], [[Cile|CilCile]] - magnëtudmagnetude 8,5 - 11 nëviembrneviémbr 1922

# [[PënísëraPenísera dëde Kamchatka]], [[Russia]] - magnëtudmagnetude 8,5 - 3 fëbbrarfebbrare 1923

# [[MuarMuare ëde Banda]], [[Indonesia|IndënesiaIndenésia]] - magnëtudmagnetude 8,5 - 1 fëbbrarfebbrare 1938

# [[ÍsërëÍsere CurilCurile]], [[Russia]] - magnëtudmagnetude 8,5 - 13 ottobbr 1963

# [[GgiacartaGiacarta]], [[Indonesia|IndënesiaIndenésia]] - magnëtudmagnetude 8,5 - 12 sëttiembrsettiémbr 2007

# [[Arequipa]], [[Camana]], [[Perù|Përù]] - magnëtudmagnetude 8,4 - 23 ggiugngiugn 2001

# [[Città d'o Messico|CëttàCettà ëde gl MèssëchëMèsseche]], [[Messico|MèssëchëMèsseche]] - magnëtudmagnetude 8,3 - 19 sëttiembrsettiémbr 1985

# [[Ica]], [[Perù|Përù]] - magnëtudmagnetude 8,0 - 15 aušt 2007