|
'''Marte''' jè 'o quarto [[chianeta]] r{{v}}o [[sestemma sulare]] cunsideranno 'o scrastiamento r'ô [[Sole]]<ref name="inaf">{{cita web|url=http://archive.oapd.inaf.it/pianetav/L15_03S.html|titulo=Marte|acciesso=11 'e Majo 2017}}</ref>; jè vesibbele â uocchio annuro e jè ll'urdemo r{{v}}e [[chianite terriestre|chianite 'e tipo terriestre]] aroppo 'a [[Mercurio]], [[Venere]] e 'a [[Terra]]. Annumenato 'o '''Chianeta russo''' pe mmiezzo r{{v}}o culore r{{v}}a scorza soja causato â ll'[[ossido 'e fierro]] ca 'a cummoglia<ref name="inaf" />, Marte peglia 'o nomme 'e nu [[Marte (Dio)|Dio]] r{{v}}a [[metologia romana]]<ref name="inaf" /> e 'o simbulo astronomeco suojo rappresenta 'o scuto e 'a lanza r{{v}}o ddio (♂).
Mpurzine si tene nu crimma 'e scorza vascio (ntr'â 'e −120 °C e 'e −14 °C)<ref name="inaf"/>, 'o chianeta jè chillo ca assumeglia 'e cchiù â Terra ntra chille r{{v}}o sestemma sulare. 'A grannezza suoja jèstà intermediaâ mità ntra chillochella r{{v}}a Terra e 'a Luna, e tene na renza 'e ll'asse e nanu duratajuorno r{{v}}oluongo juornoquase spiccicatequanno 'a chellechillo terriestre. 'A scorza suoja tene vurcane, chiane, chiatre e solagne ca fanno penzà ca teneva na [[idrosfera]] meliune 'e anne ffa. 'A supraffigia r{{v}}o chianeta pare tené na meta 'e cratiere, pe bbia r{{v}}o defauto 'e agiente 'e smangiatura (cummo attivitàattivetà geologgeca, atemosfereca e idrosfereca) e 'o defauto 'e attivitàattivetà [[tettoneca r''e placche]] capace 'e furmà e 'e mudellà 'e strutture tettoneche<ref>Joseph G. O’Rourke, 1º 'e Noviembro 2012, ''Terrestrial planet evolution in the stagnant-lid regime: Size effects and the formation of self-destabilizing crust'', ''Icarus'', 221, 2, pp. 1043–1060.</ref><ref>Teresa Wong, 2 'e Julio 2015, ''Towards scaling laws for subduction initiation on terrestrial planets: constraints from two-dimensional steady-state convection simulations'', ''Progress in Earth and Planetary Science'', vol. 2, n. 1.</ref>. 'A vascia denzetà 'e ll'atemosfera nun jè capace 'e struiere na gruossa parte r{{v}}e [[meteoriti]], ca addonche appassano 'o turrieno cchiù spisso r{{v}}a Terra. Ntr'ê furmazziune geologgece se ponno allecurdà ll'[[Olympus Mons]] o monte Olimpo, 'o vurcano cchiù grusso r{{v}}o sestemma sulare sano e auto 27 km; 'e [[Valles Marineris]], nu luongo zafunno assaje cchiù gruosso 'e chille terriestre e nu granne craterio nt'ô emisfero 'e vascio ca cummoglia 'a parte r{{v}}o 40% 'e tutt{{v}}a supraffigia marziana<ref name="impact">{{cita web|url=http://www.sciencenews.org/view/generic/id/33622/title/Impact_may_have_transformed_Mars_|autore=Ashley Yeager(19 'e Julio 2008).|titulo=Ashley Yeager "Impact May Have Transformed Mars". (19 'e Julio 2008).|acciesso=26 'e Noviembro 2008 |lengua=en}}</ref><ref name="north-south">{{cita web|url=http://www.guardian.co.uk/science/2008/jun/26/mars.asteroid?gusrc=rss&feed=science|titulo=Cataclysmic impact created the north-south divide on Mars|autore=Ian Sample|acciesso=26 'e Noviembro 2008 |lengua=en}}</ref>.
Si bene veruto â uocchio annuro Marte sbaria assaje 'e culore, se penzava pe mmiezzo r{{v}}o rrovagno 'e chiante 'e staggione, ca cagnano siconn'ê periude 'e ll'anno. 'E sturie benute aroppo mperrò remmostrajeno ca nun jerano mare, ncarzie o sciumme oe ca nu tene mango n'atemosfera denza. 'O nzaio fenale arrevaje r'â messione [[Mariner 4]], ca nt'ô [[1965]] scannagliajeno 'o turreno, mustranno nu chianeta desierto e ncuorio, cu gruosse e viulente trupee 'e arena. Ate messiune anna truato 'o rovagno 'e acqua 'e masco<ref>{{cita web|url=http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080731.html|titulo=NASA Spacecraft Confirms Martian Water, Mission Extended|autore=NASA|acciesso=15 'e Decembre 2008 |lengua=en}}</ref>. Ntuorno Ntuorn'ô chianeta runniano ruje satiellete natorale, [[Fobos (astronomia)|Fobos]] e [[Deimos (astronomia)|Deimos]], peccerille e cu na mbriana scuonceca.
== Asservazzione ==
|
