Vasinicòla

'A vasinicòla (Ocimum basilicum) è na pianta annuale attuccante â famiglia d’’e Lamiaceae (o Labiate), cultivata comme pianta arommateca ed ausata int cucìna pe fà 'e ccundimme sbariate.

Vasinicòla
Ocimum basilicum
Crassifecazzione scientìfeca
Dominio	Eukaryota
Regno	Plantae
Divisione	Magnoliophyta
Crasse	Magnoliopsida
Ordene	Lamiales
Famiglia	Lamiaceae
Specia	O. basilicum
Nommenclatura binommiale
Ocimum basilicum L., 1753
Nomme commune
Vasinicòla

'A varietà DOP d’’o vasinicòla genuvese è specialmente segnato pe cunfezzionà 'o caratteristeco pisto, 'o tipico zuco 'e Genova a basa 'e vasinicòla allacciata e avvutata a pignuole, uoglio d'auliva e caso grana (uno d’’e simbole d’’a cucina taliana), cu 'o quale se ponno cundì sbariate tipe 'e ppaste asciutte, ma pure ttartine e ppizze.

Dint''a Franza è chiammata herbe royale (erva riale) o pistou pure.

'A vasinicòla è cunsiderata a tutte ll'affette una pianta ra 'e pprupietà mericinale e - sicondo quanto sustenuto pure 'a Plinio 'o Viecchio int cierte scritte suje - sarriano ad essa 'a accullà putere afrodisiace.

'E riggine e nommenclatura

'A vasinicòla è recenalmente 'e ll'Asie troppicale: pussibbilmente fuje cultivata pe primma dinto all'Iran o dinto l'Innia e arrivaie attravierzo 'o Medio Oriente pe l'Europa, particularmente in Italia e 'o sud d’’a Franza attuorno ô XV seculo; po', int' 'o XVII seculo accummenciaie ad éssere cultivato pe Gran Vretagna pure e, cu 'e primme sperizzione spatriarie, pe ll'Amereche.

Ll'etimologgia suja vene ô termine pe lengua grieca βαζιλιχων (basilikon = pianta riale) 'a ca basileus, rre, e - pe llatino - basilicum, riale, pe 'a mpurtanza granne cummerzata a chesta erva.

'O descrevemiento

'A vasinicòla cumune a cultivazione annuale vare dinto autezza r'ê 20 ê 60 cientimetre; ha fuoglie uvale lanzeolate ca ponno arrivà 'e 2-3 cientimetre 'e longhezza. 'O culore d’’e fuoglie vare r'ô verde miccio ô verde forte, o puro è viuletta o purpura pe cierte varietà.

'E fuste auzate, frascate, hanno na sezzione quadrata comme tante d’’e Lamiaceae, ed hanno 'a renza ad addeventà lignose e fuogliose.

'E sciore, bilabiate, piccerille e janche, hanno 'o labello superiore spartuto int quatto lobe. Songo 'e piccerilla taglia e arrucchiate int luonghe spiche tubbulare, int fórma 'e rappole allungate.

'E ssemmente songo fine, abluonghe e nire.

'A storia

'E Galle cultivavano 'a vasinicòla a luglio/austo fin'a cché è int sciore. 'E coglitore 'e chesta pianta sacra avevano 'a sottoponerse a tiseche rituale 'e pureficazzione: lavarse 'a mana cu ca se aveva 'a cogliere int ll'acqua 'e tre surgente riverse, revesterse 'e veste pulite, tenerse a luntananza d’’e ppersone zuzzuse (ad essempio, 'e ffemmine durante 'o tiempo d’’e mmestruazione) e nun ausà ngiegne int metallo pe taglià 'e fuste.

'A vasinicòla era cunsiderato na pianta sacra ppe quanto 'o se reteneva capace 'e guarìì 'e fferute, ncoppe a tutto chelle de archebugio; era quinni nu ngrediente 'e ll'acqua russa vulnerarea.

Lisabetta 'a Messina, aroina d’’o Decamerone 'e Boccaccio, seppellette 'a capa 'e ll'amiruso sujo 'int' nu vaso 'e vasinicòla arracquannola cu 'e llacreme suje.

'E vvarietà

Vasinicòla genoese

Cierte varietà:

• Vasinicòla a fuoglie peccerille, Ocimum minimum, 'a 'o gusto ca allicuorda 'o limone, spannato pe 'e mercate, 'o profummo sujo forte forte è perfetto pe 'a cucina (soupe au pistou, ssarze).
• Vasinicòla a fuoglie granne, pô arrivà a 10 cm, ha n'addore 'e ciesummino, 'e liquirizzia ed 'e limone.
• Vasinicòla purpura, cu fuoglie 'e culore purpura e sciore rosa miccio, ha n'addore doce e nu po' forte, se pô ausà int' 'e nzalate.
• Vasinicòla tailandese, l'addore d’’e fuoglie suje allicuorda ll'amenta e 'o chiuovo 'e carofano, e se ausa cu 'e frutte 'e mare e int' 'e meneste 'e fora.

'A fateca

'A vasinicòla abbisuogno 'e nu crimma caudo e soleggiato, mediterraneo o tropecale. Se pô lavurà pure ppe paese temperate, sia dint' vaso ca dint' chiena terra.

Abbisuogno 'e armeno cinche ore 'e nsolazione cutediana; luglio-aùsto è 'o periodo meglio pe 'a coveta d’’e fuoglie suje 'a cunservà po' 'int' cungelatore ppe 'e mise successive.

Attenzione: 'a vasinicòla soffre 'o friddo e nun arresiste si 'a temperatura scenne ô 'e sotto 'e 10 °C.

Preferisce nu suolo frisco e ben drenato e na spasa riparata.

Sembologgia

Int' 'e mmeniature d’’e manascritte d’’o Medioevo, 'a vasinicòla è 'a fiura 'e ll'odio.