Gliunëdì: Cagnamiente nfra 'e versiune

'''Gliunëdì''' è gl juorn ë la [[sëmmana]] tra la [[dëménëkadëménëca]] e gl [[martëdì]].

'''Gliunëdì''', pë napulëtan kommcomm pë l'ávëtë lengh rëmanz (fòrëkafòrëca gl përtëualles), në vè da gl latin ''lunae diem'' « juorn ë la gliuna ». Zë dic ''lundi'' pë franges, ''lunes'' pë spagnòl (kaštigliancaštiglian), ''luni'' pë rumèn, ''dilluns'' pë katalancatalan, ''dilun'' pë occëtan, prò ''segunda-feira'' pë përtëualles.

Dend a lë lengh gërmánëkëggërmánëchë, è apparëndat a Máni, gl ddíë ggërmánëkëggërmánëchë (nòrdëkë) ë la gliuna, ddíë máskurëmáscurë (pë ggërmanes zë dic ''der Mond'' « gl » gliuna). AkkuscìAccuscì tënem pë ëslandes ''Manudagur''; pë nghles ''Monday'', da gl nghles andikandich ''mōna'' > ''moon'' ; pë ollandes ''Maandag'', këchë në vè da ''maan'' (jekkjecch è fëmmënil), pë ggërmanes ''Montag'', da gl andikandich ávëtë ggërmanes ''māno'' > ''Mond'' « gliuna », ecc. Në viev tutt kuandquand da në ggërmánëkëggërmánëchë këmunchëmun ''*mænan-'', apparëndat faštima a gl nòm ë gl muès ''*mænōÞ'' > ëslandes ''mánuð'', nghles ''month'', ggërmanes ''Monat'', ecc. La paròla ggërmánëkaggërmánëca këchë nzegna gl muès è apparëndata a gl latin ''mensis'' > muès, wall ''*mids'', walles ''mis'', brëton ''miz'', ërlandes ''mi'' « muès ». Štessa parëndèra tra gl ggrèkggrèch ''meis, men'' « muès » e ''mene'' « gliuna ». Në viev tutt kuandquand da na bbas ndeuropéa ''*mē'' këchë zë rëtròva dend a la paròla « mësura », èssènn lë fas ë la gliuna addëprat kommcomm a na mësura ë gl tiemb.

A l'Asia, pë ciert lengh '''gliunëdì''' vò dic « gl prim juorn ». Pë cënes prësèmbië, zë dic ''xingqi yi'', këchë vò dic « juorn 1 ë la sëmmana ».

Mmec, pë árabë, armenië, ggiurgian, ggrèkggrèch, abbrèj, përzian e përtëualles, la traduzzion lëttëral ë la paròla èngh « sëkunnsëcunn juorn ».

== Pòšt këchë tè dend a la sëmmana ==

A la kkiuppartcchiuppart ë gl pais ë l'Auròpa, a l'Auštralia, a l'AmèrëkaAmèrëca ë gl sudd e a ciert pais ë l'ÁfrëkaÁfrëca e ë l'Asia, gl gliunëdì è gl prim juorn ë la sëmmana. Pur la nòrma ISO 8601 dic kaca la sëmmana këmènzachëmènza da gl gliunëdì.

A cèrt at part, gl gliunëdì è gl sëkunnsëcunn juorn ë la sëmmana. AkkuscìAccuscì è a gl Règn Unit, a gl KanatàCanatà, a gl Štat Unit e a gl Ggiappon.

A gl juorn ë uoj, në muar ë kulturcultur tiev gl gliunëdì kommcomm prëngipië ë la sëmmana fatiativa, jušt òpp gl ''week-end''. Gl pais ë gl Mëdioriènd këmènzënëchëmènzënë la sëmmana ë fatía këchë gl [[sábbatë]], Israèl këchë la [[dëménëkadëménëca]] (''yom rishon'', Prim juorn [ë la sëmmana]).